آشنایی با تعدادی از توزیع‌های پرکاربرد لینوکسی

1. کالی لینوکس

اجازه دهید کار را با کالی لینوکس آغاز کنیم که امروزه مورد توجه بسیاری از کاربران قرار دارد. سیستم‌عاملی که به‌طور جدی توسط کارشناسان امنیت و تست نفوذ استفاده می‌شود و یکی از ملزومات مهمی است که نشان می‌دهد یک کارشناس امنیتی در ارتباط با فعالیت‌هایی همچون جرم‌شناسی دیجیتالی صاحب نظر است. کالی لینوکس یک توزیع مبتنی بر دبیان است که توسط متخصان امنیتی برای انجام عملیات تست نفوذ و جرم یابی قانونی دیجیتال یا توسط هکرها برای انجام عملیات نفوذ، هک و کرک استفاده می‌شود. کالی لینوکس حاوی بیش از 600 برنامه تست نفوذ نصب شده با هدف تست نفوذ و شناسایی نقاط آسیب‌پذیر انواع سیستم‌های کامپیوتری است. از جمله این ابزارها آرمیتاژ (یک ابزار سایبری مدیریت حمله گرافیکی)، متاسپلویت (یک ابزار برای تست امنیت و نفوذ)، اسکنر ان مپ (پورت اسکنر)، وایرشارک (تحلیلگر بسته)، John the Ripper (کرک‌کننده پسورد)، Aircrack-ng ( مجموعه نرم‌افزار برای تست نفوذ شبکه‌های محلی بی سیم)، Burp suite و OWASP ZAP (دو اسکنر امنیت وب و نرم‌افزار) است. از ویژگی‌های شاخص این سیستم‌عامل می‌توان به وجود بیش از 600 ابزار امنیت و تست نفوذ، رایگان بودن، متن‌باز، سازگار با FHS، پشتیبانی شده توسط بیشتر کارت‌های شبکه بی‌سیم، هسته سفارشی،محیط توسعه امن، تعهد GPG، پشتیبانی از انواع زبان‌ها و پشتیبانی از سیستم‌های ARMEL و ARMHF اشاره کرد. این توزیع ابزارهای مهمی را میزبانی می‌کند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به Aircrack-ng : ابزاری جهت شنود و شکستن کلمه عبور در ارتباطات بی‌سیم، Burp suite : ابزاری جهت نفوذ به سیستم‌های مبتنی بر وب که از پروتکل HTTP استفاده می‌کنند، Cisco Global Exploiter : یک ابزار هک که برای شناسایی و بهره‌برداری از آسیب پذیری‌ها در سیستم‌های شبکه سیسکو است، Ettercap : ابزاری برای حملات مرد میانی در شبکه محلی، splmap : ابزاری برای تست نفوذ از طریق تزریق کد sql، John the Ripper : ابزاری برای شکستن کلمه‌های عبور، Kismet : ابزاری برای کشف و ردیابی شبکه، Maltego : ابزاری جهت شناسایی و جمع‌آوری اطلاعات قبل از انجام نفوذ، متاسپلویت : محیطی برای کدنویسی و ساخت ابزار هک، ان‌مپ : ابزار جست‌وجو و بررسی شبکه و شناسایی همه گره‌های فعال در شبکه، Wireshark : ابزاری جهت تحلیل و آنالیز بسته‌ها در پروتکل‌های شبکه، Hydra : ابزاری رأی شکستن پسوردها به صورت آنلاین و.... اشاره کرد.

2. توزیع دبیان

دومین توزیع بزرگ که اگر بگوییم مادر بسیاری از توزیع‌های دیگر است دبیان است. دبیان یک توزیع لینوکس متن‌باز است که اولین نسخه آن (Debian (0.01 در 15 سپتامبر 1993 منتشر شد  اولین نسخه پایدار آن (1.1) در 17 ژوئن 1996 منتشر شد. شاخه Debian Stable محبوب‌ترین نسخه برای کامپیوترهای شخصی و سرورها است. دبیان همچنین اساس بسیاری از توزیع‌های دیگر است که از آن جمله می‌توان به اوبونتو اشاره کرد. دبیان به مخازن آنلاین که حاوی بیش از 51000 بسته است دسترسی دارد. دبیان رسما فقط نرم‌افزار رایگان دارد، اما می‌توانید نرم‌افزارهای غیر رایگان را از مخازن دبیان بارگیری و نصب کنید. دبیان شامل برنامه‌های رایگان محبوب مانند LibreOffice ، مرورگر وب Firefox، نامه Evolution، مشعل دیسک K3b، پخش‌کننده رسانه VLC، ویرایشگر تصویر GIMP و نمایشگر سند Evince است. Debian یک انتخاب محبوب برای سرورها است. ایمیج نصب تین توزیع قابل دانلود از تورنت یا jigdo است. دبیان روش‌های مختلف نصب شبکه را ارائه می‌دهد. حداقل نصب Debian از طریق CD netinst در دسترس است که با استفاده از آن دبیان فقط با یک پایه نصب می‌شود و بعداً می‌توان نرم‌افزار اضافه شده را از اینترنت بارگیری کرد. گزینه دیگر بوت شدن نصاب از شبکه است. ایمیج نصب روی برخی معماری‌ها ترکیبی است و می‌توان از آن‌ها برای ایجاد یک درایو یو‌اس‌بی قابل بوت (USB Live) استفاده کرد. بوت استراپ لودر پیش‌فرض GNU GRUB نسخه 2 است، اگرچه نام بسته به سادگی grub است، در حالی که نسخه 1 به میراث grub تغییر نام داد. ابزار دسکتاپ پیش‌فرض ممکن است از میان منوی DVD boot در میان GNOME ، KDE Plasma ، Xfce و LXDE و از سی‌دی‌های مخصوص 1 دیسک انتخاب شود. دبیان ایمیج نصب زنده را برای CD ، DVD و درایوهای یو‌اس‌بی، برای معماری IA-32 و x86-64 و با انتخاب محیط‌های دسک تاپ منتشر می‌کند. این ایمیج‌ها Debian Live به کاربران امکان می‌دهد کامپیوترها را توسط رسانه‌های قابل حمل بوت کنند و دبیان را بدون این‌که روی محتویات کامپیوتر تأثیر بگذارد‌، اجرا کنند.

3. کنوپیکس

کنوپیکس (Knoppix) یک توزیع زنده و قابل نصب از گنو/لینوکس برپایه دبیان است. با توجه به متن‌باز و رایگان بودن این امکان وجود دارد که توزیع فوق را از پایه برای خود بنویسید.  قبل از نسخه ۳٫۸٫۲ هر گونه اسناد یا تنظیمات کاربر بعد از ری‌بوت شدن سیستم از بین می‌رفت، اما در نسخه‌های جدید کنوپیکس امکان ذخیره‌سازی تنظیمات و برنامه‌های کاربر در فایلی به‌نام knopix.img وجود دارد. بعد از هر بوت کنوپیکس اطلاعات قبلی کاربر را از این فایل بازیابی می‌کند. از نسخه ۳٫۸٫۱ کنوپیکس از فایل‌سیستم UnionFS پشتیبانی می‌کند. با استفاده از این قابلیت می‌توانید تغییرات اعمال شده در سیستم را ذخیره کنید و پس از آغاز به کار کنوپیکس این تغییرات در فایل‌سیستم اعمال می‌شود.

4. اوبونتو

اوبونتو (Ubuntu) یک توزیع لینوکسی مبتنی بر دبیان است. اوبونتو یک توزیع لینوکس کاربرپسند و زیبا است و توانسته رشد بالایی در جذب کاربران ویندوز و تازه‌کار داشته باشد و پشتیبانی نسبتاً خوبی از تمام زبان‌های زنده دنیا از جمله زبان فارسی دارد. شرکت کنونیکال هر ۶ ماه، یک نسخه با پشتیبانی ۹ ماهه و هر دو سال یک بار (در ماه چهارم سال‌های زوج میلادی)، نسخه‌ای با پشتیبانی بلندمدت ۵ ساله عرضه می‌کند. یکی از اهداف مورد توجه در پروژه اوبونتو، تأکید بر دسترسی و جهانی‌سازی است. به همین منظور این توزیع برای بیشتر از ۵۵ زبان موجود است. کار کردن با آن راحت است و حتی کاربران ناآشنا هم، به راحتی به محیط آن عادت می‌کنند. تمرکز اوبونتو برقابلیت استفاده شامل استفاده گسترده از ابزار sudo است که به کاربران اجازه می‌دهد که وظایف مدیریتی خود را بدون ایجاد یک نشست ابر کاربر [Super user] انجام دهند. اوبونتو بر اساس دسکتاپ گنوم طراحی شده و علاوه بر اپلیکیشن‌های گنوم، نرم‌افزارهای بهره‌وری دیگری مانند لیبره‌آفیس و مرورگر وب Mozilla Firefox نیز با اوبونتو عرضه می‌شود.

5. اوبونتو سرور

اوبونتو همچنین سیستم‌عامل خود را در نسخه سرور نیز ارائه می‌دهد. از نسخه ۱۲٫۰۴ پشتیبانی ویرایش‌های رومیزی LTS، همانند نوع سرور تا ۵ سال افزایش یافته‌است. پشتیبانی بلند مدت شامل به‌روزرسانی‌هایی برای پشتیبانی از قابلیت‌های جدید آخرین سخت‌افزارهای کامپیوتری، وصله‌های امنیتی و بروزرسانی‌های در «پشته اوبونتو» (زیرساخت رایانش ابری) می‌باشد. اوبونتو از AppArmor، یک ماژول امنیتی برای هسته لینوکس، استفاده می‌کند که به‌طور پیش‌فرض روی بسته‌های مهم فعال است و دیوارآتش به گستره سرویس‌های معمول مورد استفاده سیستم‌عامل فعالیت می‌کند. مسیرهای خانگی و خصوصی نیز رمزنگاری شده‌اند. نسخه سرور قابلیت‌هایی نظیر سرویس‌های فایل/چاپ، هاستینگ وب، هاستینگ پست‌الکترونیک و غیره را فراهم می‌آورد. تفاوت‌های اندکی بین اوبونتو ویرایش سرور و اوبونتو ویرایش دسکتاپ وجود دارد اگرچه هر دو از مخازن یکسانی بهره می‌گیرند. تفاوت اصلی بین این دو، نصب نشدن پیش‌فرض سامانه پنجره اکس در نسخه سرور است، اگرچه واسط‌های گرافیکی مانند گنوم/یونیتی (اوبونتو ۱۱٫۰۴)، کی‌دی‌ئی (کوبونتو ۱۱٫۰۴)، ایکس‌اف‌سی‌ئی (زوبونتو ۱۱٫۰۴) و بسیاری دیگر با مصرف کم‌تر منابع مانند فلوکس‌باکس، اپن‌باکس و بلک‌باکس نیز قابل نصب هستند. نسخه‌های کرنل نیز تفاوت دارند. ویرایش سرور از یک واسط متنی، به جای واسط گرافیکی، برای نصب استفاده می‌کند. سی‌دی سرور همچنین گزینه نصب Ubuntu enterprise cloud را دارد.

6. جنتو

جنتو لینوکس (Gentoo Linux) یک توزیع گنو/لینوکس است که نامش از پنگوئن جنتو گرفته شده‌است. این توزیع گنو/لینوکس با استفاده از سامانه مدیریت بسته خود به نام پورتیج به کاربر این امکان را می‌دهد که تقریباً تمام برنامه‌ها را آن طور که می‌خواهد کامپایل و بنابر نیاز خود آن‌ها را بهینه‌سازی کنید. به همین دلیل جنتو یکی از سریع‌ترین توزیع‌های گنو/لینوکس است. نصب بسته‌ها در این سیستم‌عامل توسط کد منبع صورت می‌گیرد که البته بعضی برنامه‌ها به صورت باینری از پیش‌ساخته شده عرضه می‌شوند. قلب سیستم‌عامل جنتو پورتیج (Portage) نام دارد. پورتیج سامانه مدیریت بسته در جنتو است که با استفاده از پایتون و بش نوشته شده و شبیه سیستم پورت‌های FreeBSD است. این سیستم برای نصب بسته‌ها از ابزار ایمرج (Emerge) استفاده می‌کند. این وسیله خود برای نصب بسته‌ها از فایل‌هایی به نام ای‌بیلد (Ebuild) استفاده می‌کند، به این طریق که هنگامی که به وسیله ایمرج اقدام به نصب بسته‌ای شود، به دنبال فایل ای‌بیلد آن بسته جستجو می‌شود. این فایل دارای اطلاعاتی نظیر آدرس کد منبع بسته، توضیحی کوتاه در مورد بسته، نویسنده برنامه و وابستگی‌های آن (Dependencies) است.

7. ردهت

رد هت لینوکس (Red Hat Linux) یک توزیع لینوکس بود که در سال ۱۹۹۴ بنیان گذاشته شد و آخرین نسخه آن ۳۱ مارس ۲۰۰۳ منتشر و توسعه آن در همین سال متوقف، اما تا ۳۰ آوریل ۲۰۰۴ توسط شرکت ردهت پشتیبانی می‌شد. پس از نسخه ۹ این شرکت اقدام به ارائه دو توزیع متفاوت نمود. فدورا که توزیعی رایگان که هم‌اکنون تحت توسعه پروژه فدورا است و توسط شرکت ردهت پشتیبانی می‌شود و توزیع تجاری، اما متن‌باز ردهت انترپرایز لینوکس(Red Hat Enterprise Linux) که کاربران تنها با پرداخت هزینه اشتراک می‌توانند از پشتیبانی شرکت بهره‌مند شوند. شرکت‌های معروفی مانند IBM از این توزیع استفاده میکنند.

8. اپن سوزه

اوپن سوزه openSUSE که درگذشته با نام SUSE Linux و SUSE لینوکس حرفه‌ای شناخته می‌شد، درواقع یک نوع سرویس توزیع لینوکسی تحت حمایت شرکت SUSE Linux GmbH و شرکت‌های مرتبط است. تغییر (جهش) این سیستم از نوعی پایگاه رمز مشترک بهره می‌برد و در خصوص سیستم‌عامل SUSE Linux Enterprise که برای اهداف تجاری طراحی‌شده‌است، یک برنامه دارای قابلیت تغییر ارتقا محسوب می‌شود. ازاین‌رو تغییر مذکور باعث شده‌ تا برنامه openSUSE یک نسخه غیرتجاری معرفی و از این برنامه در سرتاسر جهان استفاده شود. هدف از طراحی این برنامه شکل‌گیری ابزارهای متن‌باز برای توسعه‌دهندگان نرم‌افزارها و توزیع‌کنندگان سیستم‌عامل، همچنین ایجاد یک دسکتاپ چشم‌نواز برای کاربر و نیز یک سرور دارای ویژگی‌های بی‌نظیر هست. اولین نسخه ارائه‌شده از این برنامه نسخه بتا با نام SUSE Linux 10.0 که نسخه تثبیت‌شده این برنامه تحت عنوان openSUSE Leap 15.1 نام‌گرفته‌است. در خصوص پروژه آغاز این برنامه می‌توان به نسخه موسوم به openSUSE Tumbleweed اشاره کرد. برنامه مذکور بر پایه کد توسعه غلتان طراحی‌شده که نام آن کد (کارخانه) است. ازجمله ابزارها و نرم‌افزارهای دیگر مرتبط با این برنامه می‌توان به YaST, Open Build Service, openQA, Snapper, Machinery, Portus and Kiwi. اشاره کرد. از قابلیت‌های شاخص این توزیع می‌توان به موارد مرکز کنترل YaST (سوزه شامل یک برنامه نصب و مدیریت موسوم به YaST است، برنامه‌ای که اقدام‌های همچون دیوارک‌بندی دیسک سخت، راه‌اندازی سامانه، مدیریت بسته RPM، به‌روزرسانی آنلاین، ترکیب‌بندی شبکه و دیوار آتشین، مدیریت کاربر و کارهایی از این قبیل را تحت یک رابط کاربری یکپارچه مدیریت شده انجام می‌دهد.)، رابط‌های کاربری YaST (Qt، ncurses، AutoYaST، WebYaST)، مدیریت بسته ZYpp (نسخه ZYpp ( libzypp) درواقع نوعی موتور مدیریت نرم‌افزاری تحت سیستم‌عامل لینوکس است که از قابلیت مدیریت نرم‌افزاری API نیز بهره‌مند هست. ZYpp درواقع نسخه پشت خط zypper یا همان ابزار مدیریت بسته خط دستوری پیش‌فرض برای openSUSE به‌حساب می‌آید.)، Build Service (در این سامانه، توسعه‌دهندگان، نرم‌افزاری در اختیار دارند که به کمک آن می‌توانند نرم‌افزار خویش را برای Mandriva Ubuntu, Fedora و Debian منتشر کنند.) و.... اشاره کرد.  سوزه در طول سالیان متمادی کمک‌های شایانی به پروژه KDE کرده‌ است. مشارکت SUSE در این منطقه بسیار گسترده بوده و بسیاری از بخش‌های KDE ازجمله kdelibs و KDEBase, Kontact و kdenetwork را تحت تأثیر قرارداده است. پروژه‌های قابل‌توجه دیگر شامل موارد زیر می‌شوند: KNetworkManager که نسخه نهایی NetworkManager و Kickoff فهرست جدید دسکتاپ KDE Plasma به‌حساب می‌آیند. از openSUSE Leap نسخه ۴۲٫۱ تا نسخه شماره ۱۵٫۰، دسکتاپ پیش‌فرض Plasma 5 برای openSUSE از منوی برنامه آبشار سنتی به جای منوی پیش فرض برنامه Kickoff مانند بالادست استفاده کرد. تجربه openSUSE Leap KDE بر مبنای نسخه‌های KDE Plasma با پشتیبانی درازمدت شکل‌گرفته‌است، وضعیتی که در آن نسخه openSUSE Leap 42.2 راه‌اندازی می‌شود.

9. فدورا

فدورا (Fedora) یک توزیع لینوکسی است که توسط اعضای پروژه فدورا توسعه و توسط شرکت رد هت و سایر شرکت‌ها حمایت می‌شود. هدف این پروژه ساخت یک سیستم‌عامل چندمنظوره است که به‌طور کلی از بسته‌های نرم‌افزار آزاد ایجاد شده‌ است. به‌طور معمول در بازه ۶ تا ۸ ماه، یک نسخه جدید از فدورا عرضه می‌شود. پس از انتشار فدورا ۲۱ تا امروز، سه نسخه از این توزیع در دسترس است: نسخه ایستگاه کار با تمرکز روی رایانه‌های شخصی، نسخه سرور برای سرورها و نسخه اتمی برای رایانش ابری. وب‌سایت distrowatch.com اعلام کرده که صفحه توزیع فدورا در این وب‌سایت در جایگاه پنجم قرار دارد.

10. گوگل کروم

سیستم‌عامل گوگل کروم (Chrome OS) یک سیستم‌عامل آزاد است که توسط گوگل برای کار با برنامه‌های تحت وب طراحی شده‌ است. کروم اواس بر اساس پروژه‌ای متن‌باز با نام کرومیوم اواس ساخته شده‌ که بر خلاف کروم اواس می‌تواند به صورت مستقیم از روی کد منبع دانلود شده و کامپایل شود. کروم اواس نسخه تجاری نصب‌شده بر روی سخت‌افزارهای مخصوص از توسعه‌دهندگان همکار گوگل است. این سیستم‌عامل بر مبنای لینوکس می‌باشد. در طراحی واسط کاربری آن نگاهی مینی‌مالیستی همانند گوگل کروم حفظ شده‌است. کروم اواس برای کاربرانی طراحی شده‌است که بیشتر زمان خود را در اینترنت سپری می‌کنند. لپ‌تاپ‌هایی که قابلیت میزبانی این سیستم عامل را دارند، با عنوان کروم‌بوک شناخته می‌شوند.

11. کوراواس

کوراواس (CoreOS‎) یک سیستم‌عامل متن‌باز سبک‌وزن بر پایه هسته لینوکس است و برای فراهم کردن زیرساخت رایانش خوشه‌ای طراحی شده است که به خودکارسازی، امنیت، قابل تکیه بودن و مقیاس‌پذیری توجه دارد. سامانه مدیریت توزیع شده تنظیمات etcd، پیاده‌سازی نرم‌افزاری شبکه‌های همپوشان (overlay network) با نام flannel و مدیریت کانتینر rkt از پروژه‌های مهم CoreOS هستند.

12. پاردوس

پاردوس (pardus) نام یک توزیع گنو/لینوکس ترکیه‌ای آزاد و رایگان است که برگرفته از نام لاتین پلنگ آناتولی است. پاردوس سیستم‌عامل ملی کشور ترکیه است که مدتی پیش جهت توسعه فرهنگ استفاده از سیستم‌عامل لینوکس در این کشور و نیز مهیا ساختن بستر انتقال جامعه نرم‌افزاری ترکیه به سمت جامعه متن باز و آزاد به وجود آمده و در حال توسعه است. اکثر بخش‌های مورد نیاز این سیستم‌ عامل مجدداً و توسط تیم توسعه دهنده آن نوشته شده‌است. البته پاردوس توزیع محلی مختص ترکیه نیست و یک توزیع بین‌المللی است و هم‌اکنون بجز زبان ترکی، به ۱۰ زبان دیگر هم توزیع شده‌است ودرحال پیشرفت است. پی سی (PiSi: Packages Installed Successfully as Intended) نام نرم‌افزار مدیریت بسته پاردوس است؛ که وظیفه آن نصب، بروزرسانی و حذف بسیار آسان و گرافیکی نرم‌افزارها است. از مهم‌ترین ویژگی‌های مدیریت بسته پی‌سی می‌توان به استفاده از الگوریتم LZMA برای فشرده سازی، پیاده‌سازی شده با پایتون، کارآمد و کوچک، پیاده‌سازی سورس بسته‌ها با XML و پایتون، پایگاه داده سریع با استفاده از Berkeley DB، رعایت بسته‌های وابسته و امکان داونلود و نصب آن‌ها، ایجاد یک فریم ورک برای سهولت توسعه و ایجاد ابزارهای وابسته، رابط کاربری بسیار آسان با استفاده از Qt و ساختار فوق‌العاده سریع و ساده اشاره کرد.