پنج مدل تجارت الکترونیکی که هنوز هم در صدر هستند

زمانی‌که سازمانی تصمیم به تغییر الگوی کاری خود می‌گیرد در اصل روشی که با استفاده از آن به مدیریت ارتباطات تجاری خود می‌پردازد را تغییر نمی‌دهد، بلکه فرآیندهای سنتی را با استفاده از ابزارهای تجارت الکترونیک مکانیزه کرده و در جهت افزایش بهره‌وری اقدام می‌کند، به‌طوری‌که با استفاده از الگوها و مدل‌هایی که تجارت الکترونیک پیش روی یک سازمان قرار می‌دهد هزینه‌ها کاهش پیدا کرده و سودآوری بیشتر می‌شود. تجارت الکترونیک همیشه به معنای آن نیست که شما به شکل مستقیم با مشتریان عادی در ارتباط هستید، بلکه ممکن است در برخی موارد سرویس‌هایی را به سایر شرکت‌ها ارائه کنید.
زمانی‌که سازمانی تصمیم می‌گیرد فعالیت‌های خود را الکترونیکی کند، در گام اول باید به دنبال مشخص کردن مدل و هدفی باشد که پیکره سازمان بر مبنای آن استراتژی کار خواهد کرد. عدم انتخاب یک الگوی تجاری درست باعث می‌شود تا یک شرکت در ورود به تجارت الکترونیک چیزی جز ضرر تجربه نکند. مدل‌های مختلفی امروزه در تجارت الکترونیک برای سازماندهی محصولات، جریان اطلاعات و سرویس‌دهی استفاده می‌شوند که هر یک مزایا و معایب خاص خود را دارند. در این مقاله به شکل کوتاه با چند مورد از این مدل‌ها آشنا می‌شویم.

Business To Business (B2B)

مدل B2B یا همان تجارت با تجارت یا فروشنده با فروشنده بیان‌گر مبادلاتی است که میان دو شرکت انجام می‌شود. به عبارت دیگر به روابط حاکم میان کسب‌وکارها اشاره دارد. بر طبق برآوردهای صورت گرفته نزدیک به 80 درصد دادوستدهای الکترونیکی بر مبنای این الگو هستند. اکثر قریب به اتفاق کارشناسان بر این باور هستند که این مدل از تجارت الکترونیک نسبت به مدل B2C مزیت رقباتی بیشتری داشته و در نتیجه رشد آن متوقف نخواهد شد. مدل B2B از دو مولفه اصلی به نام‌های e-frastructure  و  e-markets ساخته شده است. بازاریابی الکترونیکی به سادگی در قالب وب‌سایت‌هایی که در آن‌ها فروشندگان و مشتریان با یکدیگر در تعامل هستند و معاملات بر مبنای آن‌ها انجام می‌شود تعریف می‌شود. از جمله شرکت‌های معروفی که از مدل B2B استفاده می‌کنند می‌توان به IBM، Cisco، Dell و HP اشاره کرد. این شرکت‌ها بخش عمده‌ای از سفارش‌های خود را از طریق اینترنت دریافت می‌کنند. اکثر کاربردهای B2B در زمینه مدیریت تامین‌کنندگان (به خصوص فرآیند سفارش خرید)، مدیریت موجودی ( مدیریت چرخه سفارش)، مدیریت توزیع (به خصوص در انتقال اسناد قابل حمل و نقل)، مدیریت شبکه و مدیریت پرداخت (سیستم پرداخت الکترونیکی EPS). قرار دارد. رویکردهایی همچون بازاریابی الکترونیکی در افزایش سهم B2B در بازار و به طبع آن گسترش تجارت الکترونیکی در سطح جهانی نقش کاملا به‌سزایی داشته‌اند. فراموش نکنید در این مدل فروشندگان هم در ارتباط با مشتریان و هم در ارتباط با واسطه ها باید شناخت خوبی داشته باشند.

Business to Consumer (B2C)

مدل کسب ‌و کار و مشتری/ فروشنده با مصرف‌کننده، شامل جمع‌آوری اطلاعات از مشتریان، خرید کالاهای فیزیکی (از قبیل کتاب‌ها یا محصولات مورد استفاده مصرف‌کنندگان)، اطلاعات ( مواد الکترونیکی، محتوای دیجیتال، از جمله نرم‌افزارها یا کتاب‌های الکترونیکی) یا دریافت محصولات روی یک شبکه الکترونیکی را شامل می‌شود. B2C دومین مدل پرکاربرد و مورد استفاده در زمینه تجارت الکترونیک است. ریشه این مدل در خرده‌فروشی‌های آنلاین قرار دارد. خرده‌فروشی‌های آنلاین نظیر آمازون، DrugStore.com و Beyond.com دو الگوی شناخته شده در این زمینه هستند. از رایج‌ترین کاربردهای این مدل در تجارت الکترونیک می‌توان به خرید محصولات و اطلاعات ، مدیریت امور شخصی که در ارتباط با مدیریت سرمایه‌گذاری شخصی و امور مالی با استفاده از ابزارهای بانک‌داری آنلاین است اشاره کرد. از جمله شرکت‌هایی که در ایران از این مدل استفاده می‌کنند به فروشگاه شهروند می‌توان اشاره کرد.

Consumer to Consumer (C2C)

تجارت الکترونیک مصرف کننده با مصرف کننده، تجارتی که بین افراد خصوصی یا مصرف‌کنندگان خصوصی رواج دارد. این نوع تجارت الکترونیک که ریشه شکل‌گیری آن در بازار الکترونیکی و مزایده‌های آنلاین است به ویژه در صنایع عمودی که تجارت/کارخانه امکان توانایی دریافت مزایده‌ها از چند کارپرداز را دارد استفاده می‌شود. این نوع از تجارت الکترونیک حداقل در سه شکل زیر ظاهر می‌شود.
تسهیل مزایده در قالب یک پرتال که اجازه می دهد تا مزایده‌های آنلاین به صورت بلادرنگ روی عناصری که فروخته می‌شوند اعمال شوند، (سایت ebay).
سیستم‌های نظیر به نظیر (peer-to-peer) همانند مدل Nepster پورتالی که برای به اشتراک‌گذاری فایل‌ها میان کاربران با استفاده از فرم‌های چت شبیه به IRC انجام می‌شود یا برای تبادل فایل‌ها و در مرحله بعد مدل‌هایی که برای تبادل پول مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تبلیغات طبقه‌بندی شده در قالب سایت‌های پورتال همانند Excite  و eWanted ،PakWheels.com (یک بازار آنلاین تعاملی که در آن خریداران و فروشندگان به مذاکره می‌پردازند.) اطلاعات کمی در مورد اندازه نسبی این مدل در تجارت جهانی وجود دارد. با این حال، آمار و ارقامی که از سایت هایی نظیر ebay و Nepster منتشر می‌شود، نشان می‌دهد که این مدل بازار بزرگی است که تراکنش آن روزانه میلیون‌ها دلار است.

Consumer to Business (C2B)

مدل فروشنده با مشتری، معاملاتی که در قالب مزایده معکوس انجام می‌شود که در آن به مشتریان قدرت کافی در خصوص برگشت به عقب در خصوص معاملات را ارائه می‌کند. بارزترین مثالی که در این زمینه می‌توان به آن اشاره کرد رقابتی است که میان شرکت‌های هواپیمایی برای ارائه بهترین پیشنهادات در جریان است. آژانس‌های هوایی برای جذب مسافران از چنین الگویی بهره می‌برند. در این روش واسطه‌ها برای کمک به فروشندگان و مصرف کنندگان سعی می‌کنند خدماتی را ارائه دهند که خریداران را از سردرگمی در تنوع طرح‌ها نجات دهند. Priceline یک شرکت آمریکایی و یک وب‌سایت تجاری نمونه خوبی از این واسطه‌هایی است  که در زمینه نرخ بلیط‌های پروازی و اقامت‌گاه‌ها به فعالیت اشتغال دارد.

Government to Consumer (G2C)

G2C به‌طور کلی به تجارت میان مصرف‌کنندگان و بخش‌های دولتی اشاره دارد. این مدل به بهره‌گیری از اینترنت برای خرید عمومی (کارت‌هایی که برای استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی شارژ می‌کنید)، مراحل صدور مجوزها و سایر عملیاتی که در ارتباط با دولت‌ها است اشاره دارد. در این تجارت دولت نقش اصلی و تعیین‌کننده را داشته که ضمن تعیین سیاست‌های راهبری، به زیرساخت‌هایی برای برقراری ارتباطات درست و قدرتمند نیاز مبرمی دارد. از آن‌جایی که سیستم‌های مبتنی بر وب، شفافیت را بیشتر کرده، فرآیند خرید را ساده‌تر کرده، بی‌نظمی‌ها را کاهش داده، امنیت را بیشتر کرده و سرعت انجام کارها را افزایش داده‌اند به همین دلیل دولت‌ها به این مدل علاقه‌مند شده‌اند. دفاتر پیشخوان دولتی که ممکن است به آن‌ها مراجعه کرده باشید بر مبنای این مدل کار می‌کنند. با این حال، سهم این مدل در بازارهای جهانی و در تجارت الکترونیک هنوز هم ناچیز است. از جمله مدل‌های دیگر مرتبط با این الگو می‌توان به مدل G2B (سرنام Government to Business) اشاره کرد که این مدل به تعامل آنلاین غیرتجاری میان نهادهای دولتی و بخش‌های بازرگانی اشاره دارد نه با افراد خصوصی.