توسعه اقتصاد دیجیتال و بازیگران مهم آن

مطلب پیشنهادی

قسمت اول

اقتصاد دیجیتال

فناوری دیجیتال در خط مقدم توسعه اقتصادی و اجتماعی اغلب کشورهای دنیا قرار دارد و فرصتی کم‌نظیر برای کشورها و جوامع جهت سرعت‌بخشی رشد اقتصادی و دسترسی شهروندان به خدمات و مشاغل فراهم کرده است. شیوع کوید ۱۹ در سراسر جهان، مردم، کسب‌وکارها و دولت‌ها را هر چه بیشتر به‌سوی استفاده حداکثری از فناوری‌ها و ابزارهای دیجیتال سوق داده است. در شرایط عادی، شاید سال‌ها باید می‌گذشت تا جوامع در این حد به استفاده از فناوری‌های دیجیتال در آموزش، پزشکی، بانکداری، حمل‌و‌نقل و سایر حوزه‌ها می‌رسیدند.

امروزه، در ابتدای سال ۲۰۲۳ میلادی، هنوز نزدیک به ۳ میلیارد نفر در جهان آفلاین هستند و اکثریت قریب به اتفاق این جمعیت در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند؛ شکاف استفاده از اینترنت و ابزارهای ارتباطی همچنان یک چالش بزرگ است. نزدیک به نیمی (۴۳ درصد) از جمعیت جهان در سال گذشته علیرغم زندگی در مناطقی با پوشش پهنای باند تلفن همراه، از اینترنت تلفن همراه استفاده نکرده‌اند. با این همه، آنچه در چند سال گذشته در توسعه ابزارها و فناوری‌های دیجیتال گذشت و دستاوردهایی که به‌دست آمد، به‌راحتی قابل چشم‌پوشی نیست.

توسعه دیجیتال از اهمیت بالایی برخوردار است. یک میلیارد نفر در جهان نمی‌توانند هویت واقعی خود را ثابت کنند که همین امر دسترسی آن‌ها به خدمات و فرصت‌های دیجیتال را محدود می‌کند. شکاف جنسیتی همچنان ادامه دارد. زنان ۷ درصد کمتر از مردان تلفن همراه دارند و ۱۶ درصد کمتر از اینترنت موبایل استفاده می‌کنند. این بدان معناست که هنوز ۲۶۴ میلیون زن در جهان کمتر از مردان به اینترنت موبایل دسترسی دارند. سهم کاربران اینترنت در مناطق شهری دو برابر بیشتر از مناطق روستایی است. شکاف سنی یکی دیگر از مشکلات است. در پایان سال ۲۰۲۱، ۷۱ درصد از جمعیت جوان ۱۵ تا ۲۴ ساله جهان از اینترنت استفاده می‌کردند، در حالی که این رقم در تمام گروه‌های سنی دیگر ۵۷ درصد بود. برآوردها حاکی از آن است که با توجه به این‌که انتظار می رود ۶۰ درصد تولید ناخالص داخلی جهانی در سال ۲۰۲۲ به فناوری های ارتباطات دیجیتال متکی باشد، جمعیت آسیب‌پذیر در کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته که قادر به اتصال به فناوری‌های دیجیتال یا استفاده از آن‌ها نیستند، در خطر عقب ماندن از روند آموزش و دسترسی به مشاغل، پس از  بهبودی از همه گیری هستند که این امر می‌تواند عواقب سنگین اقتصادی و اجتماعی برای آن‌ها به دنبال داشته باشد.

فناوری‌های دیجیتال همچنین می‌توانند بازارها و فرصت‌های اقتصادی را متحول کنند. کمتر حوزه اقتصادی را می‌توانید سراغ بگیرید که حداقل به بخشی از فناوری دیجیتال مجهز نشده باشد. دیجیتالی شدن عملیات و خدمات بخش عمومی، همراه با توسعه صنایع دیجیتال و مشاغل، به پیشبرد توسعه اقتصادی-اجتماعی کمک می‌کند. تحقیقات نشان داده است که چگونه فناوری تلفن همراه، نرخ تولید ناخالص داخلی را در دوره ۲۰۰۰-۲۰۱۷ به طور قابل توجهی افزایش داده است. افزایش ۱۰ درصدی در پذیرش تلفن همراه باعث افزایش تولید ناخالص داخلی از ۰.۵ درصد به ۱.۲ درصد شده است.  

مطلب پیشنهادی

اقتصاد دیجیتال و اقتصاد اطلاعات چیستند؟

چه کارهایی باید انجام شود تا کشورها از مزایای دیجیتالی شدن بهره ببرند و در اقتصاد دیجیتال جهانی مشارکت کامل داشته باشند؟ 

پرکردن شکاف دیجیتال جهانی: حتا با وجود گسترش سریع فناوری‌های جدید در سراسر جهان، میلیاردها نفر هنوز از اینترنت استفاده نکرده‌اند.

آماده شدن برای مشاغل فردا: نوآوری به‌طور اساسی ماهیت کار را تغییر می‌دهد؛ مشاغل جدید در حال ظهور هستند و برای رقابت در اقتصاد دیجیتال، کشورها باید آموزش را در اولویت قرار دهند و مهارت‌های دیجیتال نیروی کار خود را تقویت کنند. 

توسعه سیستم‌های دیجیتال امن و قابل اعتماد: با دیجیتالی شدن جهان، افزایش سرمایه‌گذاری مادی و انسانی در زمینه‌هایی مانند امنیت سایبری و حفاظت از داده‌های شخصی، مهم‌تر از همیشه شده است.

مهم‌ترین اقتصادهای دیجیتال

فهرست مهم‌ترین اقتصادهای دیجیتال در سطح دنیا، اختلاف معنادار زیادی با اقتصادهای مهم دنیا ندارد. در واقع می‌توان گفت همان کشورهای توسعه‌یافته‌ای که بیشترین نرخ تولید ناخالص داخلی را داشته‌اند، با اندک اختلافاتی در اقتصاد دیجیتال هم پیشتاز هستند.

۱۰ اقتصاد برتر جهان در سال ۲۰۲۲ 

بر پایه جدیدترین داده‌های بانک جهانی کشورهای زیر در سال ۲۰۲۲ به ترتیب بالاترین رتبه‌ها را در اقتصاد جهانی بر اساس شاخص تولید ناخالص داخلی داشته‌اند:

• ایالات متحده: ۲۰.۸۹ تریلیون دلا 
• چین: ۱۴.۷۹تریلیون دلار 
• ژاپن: ۵.۰۶ تریلیون دلار 
• آلمان: ۳.۸۵ تریلیون دلار 
• بریتانیا: ۲.۶۷ تریلیون دلار.
• هند: ۲.۶۶ تریلیون دلار 
• فرانسه: ۲.۶۳ تریلیون دلار 
• ایتالیا: ۱.۸۹تریلیون دلار
• کانادا : ۱.۶۴ تریلیون دلار
•  کره‌جنوبی : ۱.۶۳ تریلیون دلار

لیست کشورهای قدرتمند در اقتصاد دیجیتال دنیا، همان کشورها را نشان می‌دهد با کمی اختلاف در جایگاه. به‌عنوان مثال هند که در اقتصاد جهانی در رتبه ششم ایستاده است در اقتصاد دیجیتال رتبه هشتم را به خود اختصاص داده است و آلمان و کره‌جنوبی در اقتصاد دیجیتال نمره بهتری نسبت به اقتصاد کل به‌دست آورده‌اند. 

فهرست ۱۰ کشور مهم اقتصاد دیجیتال به ترتیب عبارت است از:

1. ایالات متحده
2. چین
3. آلمان
4. ‍‍ژاپن
5. بریتانیا
6. فرانسه
7. کره‌جنوبی
8. هند
9. کانادا
10. ایتالیا

دیجیتالی‌ترین کشورها

اما تولید ناخالص داخلی تنها یکی از شاخص‌های سنجش اقتصادی است. ارزیابی میزان استفاده از فناوری دیجیتال، می‌تواند برپایه شاخص‌های رشد استفاده از اینترنت توسط مردم و کسب وکارها و نرخ رقابت‌پذیری دیجیتال هم مورد ارزیابی قرار گیرد. در واقع تنها بزرگی اقتصاد معیار نیست؛ این که یک جامعه تا چه میزان از ابزارهای دیجیتال استقبال کرده و مورد استفاده قرار داده است نیز یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها است. در واقع می‌توان پرسید که یک کشور به چه میزان دیجیتالی شده است. 

بر این اساس کشور دانمارک در سال ۲۰۲۲ مطابق گزارش IMD در رتبه‌بندی رقابت دیجیتال مقام اول را از میان ۶۳ کشور به خود اختصاص داده است و برای اولین بار از شش سال پیش که این ارزیابی انجام می‌شود توانست ایالات متحده را به رتبه دوم سوق دهد. رتبه‌بندی رقابت‌پذیری دیجیتال جهانی همچنین نشان می‌دهد که در اقتصادهای رقابتی دیجیتال، اقدامات امنیت سایبری اولویت اصلی برای بخش دولتی و خصوصی است. 

دولت‌ها و بخش خصوصی اگر می‌خواهند به رقابت برای اقتصادهای دیجیتال ادامه دهند، باید از زیرساخت‌های دیجیتالی خود در برابر حملات سایبری محافظت کنند. این یک یافته مهم در نسخه ۲۰۲۲ رتبه‌بندی رقابت دیجیتال جهانی IMD بود که توسط مرکز رقابت جهانی (WCC) منتشر شد. ۱ در شرایط برابر، اقتصادهایی که می‌خواهند نقشه راهی جامع و روشن برای دیجیتالی‌سازی تهیه کنند، باید به میزان مساوی در تربیت نیروی انسانی مستعد و آموزش، تمرکز علمی و تحقیق و توسعه، سرمایه‌گذاری کنند. 

این رتبه‌بندی اهمیت عوامل ملی را در تبیین تحول دیجیتال شرکت‌ها و پذیرش روش‌های  دیجیتال توسط شهروندان توصیف می‌کند. آرتورو بریس، مدیر WCC می‌گوید: «کشورهای دیجیتال از ترکیبی از استعدادهای دیجیتال، مقررات دیجیتال، حاکمیت داده‌ها، نگرش‌های دیجیتال و در دسترس بودن سرمایه شکل می‌گیرند.»  

در مطالعه IMD در سال ۲۰۲۲، در مجموع ۶۳ اقتصاد جهانی از نظر توانایی آن‌ها در پذیرش و کشف فناوری‌های دیجیتال جدید مورد مطالعه قرار گرفتند. در این مطالعه، ۵۴ معیار - ترکیبی از داده‌های واقعی محیطی و نظرسنجی اجرایی IMD - اندازه‌گیری شد و به سه گروه اصلی تقسیم شدند: آمادگی آینده، دانش و فناوری. موفقیت دانمارک تا حد زیادی به‌دلیل عملکرد فوق‌العاده آن در آمادگی آینده است که توسط WCC به‌عنوان «سطح آمادگی کشور برای بهره‌برداری از تحول دیجیتال»2 تعریف شده است. دانمارک در چابکی تجاری (1از63) و در یکپارچگی فناوری اطلاعات (1از63) عملکرد قوی دارد و همچنین در تطابق‌پذیری به رتبه پنجم رسیده است. 

در میان ده برتر دیجیتالی، سوئد در رده سوم باقی مانده است و سنگاپور با کسب رتبه چهارم، جایگاه تازه‌ای به‌دست آورده است. سوئیس به رتبه ۵ (از ۶) صعود می کند.

 سوئیس در راه تبدیل شدن به یک کشور دیجیتالی کاملاً توسعه‌یافته، با زیرساخت ها و مقررات دیجیتال رضایت‌بخش، حاکمیت داده‌ها و نگرش‌های دیجیتالی است. یک عامل کلیدی موفقیت برای آینده، معرفی یک برنامه هویت دیجیتال در این کشور خواهد بود. کشورهایی مانند دانمارک و سنگاپور که در این رتبه‌بندی جایگاه خوبی دارند، از این نظر مسیر را برای کشورهای منطقه خود مشخص می‌کنند

پی‌نویس: 

1. https://www.imd.org/centers/world-competitiveness-center/rankings/world-digital-competitiveness/

2.https://www.shabakeh-mag.com/node/20436