دردسر مور

این مطلب یکی از مقالات پرونده ویژه «پنجاه سالگی قانون مور» است. برای دانلود رایگان کل این پرونده ویژه اینجا را کلیک کنید. 

هرچه اجزای تراشه کوچک‌تر، پرچگال‌تر، سريع‌تر و ارزان‌تر شدند، توانمندی‌های‌ بسياری از کالاها و سرويس‌ها به‌ويژه کامپيوترها و دوربين‌های ديجيتال و همچنین ديودهای نورافشان و سلول‌های فتوولتایيک افزايش و قيمت‌ آن‌ها کاهش يافت. نتيجه اين روند دگرگونی در حيطه‌ الکترونيک، دستگاه‌های نورافشان و فتوولتایيک بود. اين دگرگونی به‌رغم دستاوردهای بزرگ خود با چالشی نيز روبه‌رو است؛ زيرا پيش‌رفت شتابنده صنعت نيمه‌رسانا انتظارها برای پيش‌رفت فنی با همان نسبت را نيز افزايش داده ‌است. پيدا است که نتيجه پيش‌رفت‌های سريع در اين حيطه به‌زودی به سربرآوردن خودران‌های برقی، هواپيماهای مافوق صوت، چاپ سه‌بعدی کليه‌ها و مواردی از اين دست خواهد انجاميد. همچنين، در اين ‌صورت انسان می‌تواند سوخت‌های فسيلی را کنار بگذارد و به‌جای آن از موتورهای سوخت تجديدپذير استفاده ‌کند. 
دو برابر شدن شمار ترانزيستورهای تراشه در بازه‌های زمانی مشخص، الزاماً به ‌معنای پيش‌رفت در ديگر حيطه‌های فنی نيست. زندگی مدرن به بسياری از فرآيندهای ديگر نيز وابسته است که کند پيش می‌روند. توليد مواد غذایی، سوخت و جابه‌جایی و ترابری از آن جمله است. داده‌های تاريخی فراوانی داريم که بتواند اين واقعيت را تأييد و ترسيم کند. نرخ‌های‌ (رشد) چند دهه گذشته را متناسب با توسعه ترانزيستورها (نخستين بار در سال 1952 در گستره تجاری به‌کار گرفته شدند) و ريزپردازنده‌ها و نيز نرخ‌های‌ (رشد) کل قرن بیستم يا حتی بيش از آن‌ را برآورد کرده‌ام. 
ميانگين برداشت ذرت که غله اصلی امريکا به‌شمار می‌آيد، از سال 1950 به اين سو 2 درصد افزايش يافته ‌است. بازده توربوژنراتورهای بخار که گرما را به برق تبديل می‌کنند، طی قرن 20 سالانه حدود 1.5 درصد افزايش يافته ‌است. اگر به‌جای آن توربوژنراتورهای بخار در سال 1900 را با نيروگاه‌های سيکل ترکيبی سال 2000 مقايسه کنيد، رشد آن سالانه 1.8 درصد است. در صنعت برق، پيش‌رفت وسايل نورافشان چشم‌گيرتر از ديگر بخش‌ها بوده ‌است، اما بازده اين محصولات از سال 1881 تا 2014 (برحسب لومن بر وات) برای وسايل نورافشان داخلی، سالانه فقط 2.6 درصد و برای وسايل نورافشان خارجی 3.1 درصد افزايش داشته ‌است (که بيش‌ترين پيش‌رفت‌ها به چراغ‌های سديم کم‌فشار مربوط بوده ‌است.)
در سال 1900، سرعت جابه‌جایی مسافر در سفرهای قاره‌ای حدود 35 کيلومتر بر ساعت بود و برای اين ‌کار از کشتی‌های اقيانوس‌پيما استفاده می‌شد. اما در سال 1958 (برای مثال) هواپيمای بویينگ 707 مسافران را با سرعت 885 کيلومتر بر ساعت جابه‌جا می‌کرد که رشد سالانه 5.6 درصدی را نشان می‌دهد. اما از سال 1958 به ‌اين سو، در سرعت جابه‌جایی مسافر افزايش چشم‌گيری روی نداده ‌است. برای مثال، سرعت هواپيمای بویينگ 787 فقط کمی بيش‌تر از بویينگ 707 است. از سال 1973 تا 2014 بازده سوخت خودروهای شخصی (حتی پس از مستثنا کردن خودروهای شاسی‌بلند و پيک‌آپ‌ها) نيز پيش‌رفت چندانی نداشته ‌است. اين خودروها در سال 1973 در هر 100 کيلومتر 17.4 ليتر و اينک 5.4 ليتر بنزين می‌سوزانند که نرخ پيش‌رفت آن سالانه فقط 2.5 درصد است. سرانجام، هزينه سوخت مورد نياز برای توليد پولاد که ضروری‌ترين فلز تمدن کنونی بشر است، از حدود 50 گيگاژول در سال 1950 به کم‌تر از 20 گيگاژول بر تن کاهش يافته ‌است؛ يعنی، نرخ پيش‌رفت 1.7 درصدی در سال.  
بنيان‌های بخش انرژی، مواد و جابه‌جایی و ترابری که در پيش‌برد تمدن کنونی اهميتی کليدی دارند، با روندی مداوم اما کند به پيش می‌روند و نرخ رشد سالانه آن‌ها در بيش‌تر موارد 1.5 تا 3 درصد است و هزينه آن‌ها نيز با همين نرخ کاهش می‌يابد. وقتی از حيطه ريزتراشه‌ها پا فراتر می‌نهيم، نوآوری در صنعت و فناوری ديگر تابع قانون مور نيست و کندتر از آن گام برمی‌دارد.