زندگی و مرگ در شهر ممنوعه اپل

در حومه کلان‌شهر شنژن کارخانه‌ای عظیم با خوابگاه‌هایی به رنگ خاکستری و انبارهایی با سامانه‌های تهویه غول‌پیکر قرار دارد. کارخانه مستقر در لانهوا از جمله تأسیسات عظیم فاکسکان است که بخش عمده‌ای از محصولات اپل را تولید می‌کند. شاید این کارخانه یکی از شناخته‌ شده‌ترین کارخانه‌هایی باشد که امروزه در سراسر جهان همه آن ‌را می‌شناسند. اما این تأسیسات تولیدی به‌واسطه صفاتی همچون اسرارآمیز، امنیتی و محرمانه بودن در سراسر جهان شهرت پیدا کرده است. در مقابل هریک از دروازه‌های ورودی لانهوا نگهبانی قرار دارد که به کارکنان اجازه نمی‌دهند بدون کشیدن کارت شناسایی خود به آن وارد شوند. حتی رانندگان وسایل نقلیه سنگینی همچون کامیون‌ها که برای تحویل بار به این مجموعه وارد می‌شوند، باید از طریق اثر انگشت مورد تأیید قرار گیرند. روزنامه‌نگار رویترز یک مرتبه تصمیم گرفته بود از فضای بیرونی این کارخانه و آن هم از داخل ماشین خود به عکس‌برداری بپردازد. اما مأموران امنیتی این کارخانه او را از ماشین بیرون می‌کشند و به‌شدت مضروب می‌کنند. اطراف این کارخانه مملو از تابلوهای هشداردهنده‌ای است که اعلام می‌دارند محیط پیرامون این کارخانه کاملاً خصوصی است و با نظارت‌های قانونی کنترل می‌شود. ورود بدون مجوز به این تأسیسات کاملاً ممنوع است و در صورت ورود بدون مجوز افراد بازداشت و برای تحقیقات بیشتر به اداره پلیس تحویل داده می‌شوند. جالب آنکه شهروندان چینی عنوان کرده‌اند مشابه چنین تابلوهایی را حتی در مراکز نظامی کشورشان نیز مشاهده نکرده‌اند. اما به نظر می‌رسد همانند هر مجموعه حفاظت شده‌ای این کارخانه نیز یک راه مخفی و غیرقابل رؤیت داشته است. خبرنگار سایت گاردین در یک ماجراجویی کاملاً خطرناک موفق شده است از طریق سرویس بهداشتی این کارخانه و با اتکا بر هوش شخصی خود و با کمک گرفتن از یک همکار خبرنگار چینی به شهر فاکسکان وارد شود. آنچه در ادامه مطالعه خواهید کرد، سفر ماجراجویانه خبرنگار گاردین به این شهر ممنوعه است.
 
در پشت آی‌فون‌ها چه عبارتی حک شده است؟
اگر به پشت آی‌فون‌ها نگاهی داشته باشید، عبارت «این محصول از سوی اپل در کالیفرنیا طراحی شده و در کشور چین مونتاژ شده است.» را مشاهده می‌کنید. (شکل 1) به عبارت دقیق‌تر، بنابر قوانین وضع شده در ایالات متحده هرگونه تولیدکننده محصولی که در کشور چین محصولی را تولید می‌کند که طراح و ایده‌پرداز آن یک شرکت امریکایی بوده موظف است این عبارت را در پشت محصول خود درج کند. این‌ کار از آن جهت انجام می‌شود تا عزمت بزرگ‌ترین اقتصاد جهان را نشان دهد و به مصرف‌کننده یادآوری کند محصولی که هم‌اکنون از آن استفاده می‌کند در دره سیلیکون طراحی شده است، اما فرآیند آماده‌سازی و مونتاژ آن به‌شکلی دستی به کشور چین واگذار شده است. بخش عمده‌ای از تجهیزات به کار رفته در آی‌فون‌ها و فرآیند مونتاژ این قطعات در کشور چین انجام می‌شود. این کار از آن جهت انجام می‌شود که چین نیروی کار عظیمی در اختیار دارد که بخش عمده‌ای از این نیروی کار افراد ماهر و بعضاً جوانی هستند که حاضرند در مقابل دریافت دستمزدهای کم به کار در چنین کارخانه‌هایی مشغول شوند. به همین دلیل است که شرکت اپل کشوری همچون چین را به‌عنوان بهترین گزینه برای تولید آی‌فون‌ها در نظر گرفته است. گزارشی که از سوی اداره کار ایالات متحده منتشر شده نشان می‌دهد که چین در زمینه تولید محصولات مختلف ظرفیت‌های بسیار عظیمی دارد. به ‌طوری که در حال حاضر چین لقب دومین اقتصاد بزرگ جهان را از آن خود کرده است. از زمان معرفی اولین آی‌فون، شرکت اپل تصمیم گرفت تولید این محصول را به یک شرکت تایوانی به‌نام Hon Hai Precision Industry Co, Ltd واگذار کند. شرکتی که امروزه بسیاری از ما با نام فاکسکان از آن یاد می‌کنیم. فاکسکان امروزه به یکی از بزرگ‌ترین شرکای تجاری اپل تبدیل شده است و نزدیک به 1.3 میلیون کارگر چینی را در مجموعه تأسیسات خود جای داده است، به ‌طوری که فاکسکان پس از والمارت و مک دونالد آمار بیشترین کارگر را از آن خود کرده است. در حالی که امروزه کارخانه‌های مختلفی در چین آی‌فون را تولید می‌کنند، اما برای سال‌های متمادی آی‌فون در یکی از کارخانه‌های اصلی فاکسکان که در منطقه شنژن به مساحت 3.6 کیلومتر دایر شده است تولید می‌شد. 

شکل1 - عبارت حک شده در پشت آی‌فون‌ها

فشار کار بیش از اندازه آستانه استقامت کارکنان فاکسکان را لبریز کرد
در سال 2010 خبری منتشر شد مبنی بر اینکه کارکنان بخش مونتاژ لانهوا دست به خودکشی زدند. این افراد یکی پس از دیگری خود را از ساختمان‌های خوابگاه و در بعضی موارد در روز روشن و به نشانه اعتراض به قوانین سخت‌گیرانه و کار بیش از اندازه به بیرون از این ساختمان‌ها پرت کردند. بنابر گزارش‌های منتشر شده در آن سال، حداقل 18 نفر از کارکنان این کارخانه خودکشی کردند که 14 نفر از آن‌ها جان خود را از دست دادند. در این میان 20 نفر از کارگران پس از آنکه با مسئولان کارخانه صحبت کردند از این اقدام منصرف شدند. (شکل 2) خودکشی‌ کارگران و شرایط طاقت‌فرسای آن‌ها، سرانجام نگاه رسانه‌ها را به فاکسکان معطوف ساخت. تحقیقات انجام شده در ارتباط با علت خودکشی این افراد و گفت‌وگو با بازماندگان نشان می‌داد که همگی این افراد به‌واسطه آنکه در یک محیط کاری پراسترس با ساعت‌های کار متمادی و مهم‌تر از آن قوانین مدیریتی سخت‌گیرانه به کار اشتغال داشتند تصمیم گرفته بودند به حیات خود پایان دهند. دستمزدهای ناچیز و قول‌هایی که هیچ‌گاه رنگ واقعیت به خود نگرفته بودند و نکوهش به‌واسطه کوچک‌ترین اشتباه آستانه استقامت این کارگران را لبریز کرده بود. متأسفانه مسئولان این کارخانه و از جمله آقای تری گو مدیر عامل این کارخانه به‌جای آنکه به‌دنبال ساده‌تر کردن شرایط سخت‌گیرانه باشد، تصمیم گرفت برای مقابله با اپیدمی خودکشی از راهکار نصب تورهای بزرگ در خارج از ساختمان‌ها و کارخانه‌های مختلف فاکسکان استفاده کند تا کارگران قادر نباشند خود را به بیرون از ساختمان پرت کنند. در کنار این اقدام فیزیکی یک اقدام حقوقی نیز انجام داد و کارگران خود را متعهد ساخت تا فرم‌هایی را امضا کنند که متعهدشان می‌کرد هیچ‌گاه به فکر خودکشی نباشند.
 
واکنش استیو جابز به این اتفاقات چه بود؟
استیو جابز مدیر عامل اپل در آن زمان در واکنش به چنین اتفاقاتی اعلام کرد نرخ خودکشی‌های انجام گرفته با میانگین کشور چین متعادل است. در حالی که صحبت‌های جابز به‌لحاظ آماری و فنی درست بود، اما بسیاری از کارشناسان پس از شنیدن این صحبت‌ها جابز را فرد بی‌رحمی توصیف کردند. بنا به گفته‌های استیو جابز خط مونتاژ لانهوا به اندازه‌ای بزرگ و پنهاور است که نرخ خودکشی‌ها با نیروی کار شاغل در آن و همچنین آمارهای کشوری برابری می‌کرد.

اولین مرحله ورود به تأسیسات فاکسکان
خبرنگار گاردین می‌گوید: «راننده تاکسی ما را مقابل درب کارخانه پیدا کرد. درست در کنار صندوق‌های پستی آبی رنگی که روی آن‌ها عبارت فاکسکان نوشته شده بود. نیروهای امنیتی که من به آن‌ها نگاه کردم خسته بودند و بعضی از آن‌ها به‌شکلی مشکوک به من نگاه می‌کردند. در این سفر خطرناک یک روزنامه‌نگار اهل شانگهای با نام مستعار وانگ یانگ که در اصل کارچاق کن من برای ورود به این تأسیسات بود، من را همراهی می‌کرد. تمایل داشتم به درون محوطه این کارخانه بروم و با کارگران رودررو صحبت کنم. اما مشکل این بود که نمی‌دانستیم آیا هیچ راهی وجود دارد که بتوانیم به درون ساختمان این مجموعه وارد شویم یا خیر! سرانجام، موفق شدیم با دو کارگر قدیمی فاکسکان صحبت کنیم. 

شکل 2 - یکی از کارمندان افراد جویای کار را هدایت می‌کند که در صف به‌ایستد. عکس را دیوید جانسون از رویترز گرفته است.

یکی از این دو مرد که او را زو صدا می‌کردند به من گفت: «اینجا مکان خوبی برای انسان‌ها نیست. من تا دو ماه پیش و به‌مدت یک سال در لانهوا کار می‌کردم و فکر می‌کنم شرایط محیطی و قوانین کار به همان دشواری گذشته بوده و هیچ‌ چیز تغییر نکرده است. حتی با وجود رسانه‌ای شدن خودکشی‌ها نیز هیچ‌گونه بهبودی در شرایط حاصل نشده است. من و همکارانم روزی 12 ساعت کار می‌کنیم. مدیران بخش‌های مربوط افراد خشنی هستند. در اغلب موارد کارگران را به‌واسطه کم‌کاری و کند بودن مورد نکوهش قرار می‌دهند و همیشه قول‌هایی برای بهبود اوضاع می‌دهند که هیچ‌گاه عملی نمی‌شوند.» 
دوست دیگر آقای زو که نزدیک به دو سال است برای فاکسکان کار می‌کند و اصرار داشت نامی از او برده نشود، در این ارتباط گفت: «به من گفتند اگر اضافه کاری داشته باشم و بیشتر از حد معمول کار کنم، حقوق بیشتری دریافت خواهم کرد. اما این‌گونه نشد.» با نگاه کردن به چهره این افراد کاملاً مشخص بود که آن‌ها در یک محیط کاری پرتنش و پراسترس به کار مشغول هستند. محیطی که استثمار افراد در آن موضوع عجیبی نیست و به‌لحاظ روانی اکثر آن‌ها افراد افسرده‌ای هستند.» آقای زو می‌گوید: «اگر مردم در فاکسکان جان خود را از دست نمی‌دادند، الان فاکسکانی وجود نداشت. هر ساله مردم خودکشی می‌کنند و این موضوع دیگر برای کسی تعجب‌برانگیز نیست.»

کارکنان بخش مونتاژ آی‌فون چه وضعیتی داشتند؟
خبرنگار گاردین در ادامه به‌سراغ کارخانه‌های مونتاژ آی‌فون واقع در شنژن و شانگهای می‌رود و با تعدادی از کارگران این کارخانه‌ها به گفت‌وگو می‌پردازد. این کارگران خسته برای صرف ناهار یا پس از اتمام یک روز کاری و زمانی که از محیط کاری کارخانه خارج می‌شوند گرد هم می‌آیند. کارگرانی که در این کارخانه‌ها به کار اشتغال دارند، در ارتباط با کارخانه‌های بخش مونتاژ آی‌فون نقطه نظرهای متفاوتی دارند. تعدادی بر این باور هستند که امکان کار کردن در این کارخانه‌ها وجود دارد، تعداد دیگری با حالتی ترسیده از وضعیت موجود انتقاد می‌کردند. عده دیگری ناامید بودند. بسیاری از این افراد پیش از آنکه به فاکسکان وارد شوند، به‌خوبی از شرایط طاقت‌فرسا اطلاع داشتند. در حالی که عده‌ای از این افراد برای پیدا کردن شغل به‌سمت فاکسکان آمده بودند، اما در مقابل عده دیگری برای پیدا کردن همسر به فاکسکان وارد شده بودند. در مجموع، افرادی که با آن‌ها مصاحبه شد، بر این باور بودند که طیف گسترده‌ای از نیروی کار شاغل در این کارخانه جوان هستند و در نتیجه راندمان بالایی دارند. بیشتر آن‌ها کمتر از یک سال بود که به فاکسکان آمده بودند. 

مطلب پیشنهادی

درس بزرگ موفقیتی از زبان یکی از موفق‌ترین مدیران کسب‌وکار

چگونه با استفاده از استراتژی ساده استیو جابز به خواسته‌هایمان برسیم

آی‌فون‌ها با سرعت باورنکردنی تولید و آماده می‌شوند
با توجه به آنکه آی‌فون جزء آن گروه از گوشی‌هایی است که بسیار ظریف و پیچیده است، در نتیجه خطوط مونتاژ به صدها نفر نیروی کارگر نیاز دارد تا فرآیند تولید، عیب‌یابی، آماده‌سازی و بسته‌بندی را به‌سرعت و دقت انجام دهند. یکی از کارگران بخش مونتاژ می‌گوید: «روزانه 1700 آی‌فون به دست من می‌رسد. من باید نوع خاصی محافظ روی صفحه ‌نمایش آی‌فون قرار بدهم و در هر یک دقیقه باید این محافظ را روی سه صفحه ‌نمایش قرار دهم.» در زمینه کارهای دیگری نظیر آماده‌سازی بوردهای تراشه و مونتاژ کردن بخش پشتی دستگاه به زمان بیشتری نیاز است. در این بخش کارگران برای آماده‌سازی هر دستگاه یک دقیقه زمان در اختیار دارند که به ‌طور میانگین 600 تا 700 دستگاه از زیر دست هریک از کارکنان این بخش عبور می‌کند. اگر کارگری در زمان مقرر موفق نشود کارهای خود را انجام دهد یا دچار اشتباهی شود، در مقابل همگان مورد سرزنش قرار می‌گیرد. جالب آنکه این کارگران باید در سکوت کامل کار کنند و اگر نیاز داشته باشند که به دستشویی بروند مورد نکوهش مدیر خود قرار می‌گیرند. 
زو و همکارش فاکسکان را به چیزی شبیه به یک تله تشبیه می‌کنند که توسط یک روباه گسترانیده شده است. به‌واسطه آنکه بسیاری از مردم فریب نام و شهرت این کارخانه را می‌خورند. یکی از کارگران می‌گوید: «مسئولان به ما گفتند که جای خواب رایگانی در اختیار ما قرار می‌دهند، اما کمی بعد متوجه شدیم که باید قبض‌های سنگین آب و برق را خودمان پرداخت کنیم. در گذشته 12 نفر در هر خوابگاه زندگی می‌کردند که اکنون این رقم به 8 کارگر تنزل پیدا کرده است.» (شکل 3) 

شکل 3 - یکی از کارمندان فاکسکان را در خوابگاهی واقعی در لانهدا مشاهده می‌کنید. گفته شده است در این خوابگاه هشت نفر سکونت دارند.

حق بیمه، پاداش‌ها و دریافتی‌های اضافی به‌طور مستمر رو به کاهش هستند و حتی در زمان مقرر و تعیین شده نیز پرداخت نمی‌شوند. تعدادی از کارگران مدعی شده‌اند پاداش‌هایی که باید به آن‌ها داده می‌شده است را دریافت نکرده‌اند. در زمان استخدام از این افراد تعهدی گرفته می‌شود که باید سه ماه پیش از ترک این مجموعه موضوع را به مقامات مربوطه اطلاع دهند. در غیر این صورت، بخش قابل توجهی از حقوق و مزایای آن‌ها پرداخت نخواهد شد. 

برای حضور قدرتمند در فاکسکان باید شرایط روحی آهنینی داشته باشید
زو در این ارتباط می‌گوید: «اغلب کارگران فاکسکان خسته هستند. اگر به‌دنبال آن هستید تا در این مجموعه کار کنید، باید به‌لحاظ روحی کاملاً آماده باشید. مسئولان بخش‌ها به‌طور مرتب شما را در مقابل همکارانتان مورد سرزنش قرار می‌دهند. مدیران به‌جای آنکه به‌شکلی خصوصی درباره عملکرد شما صحبت کنند، مستقیم و در محل کار با شما صحبت می‌کنند و همواره شما را مورد سرزنش قرار می‌دهند. اگر مدیر بخشی همچون مونتاژ خطایی در کار شما مشاهده کند، صبر می‌کند و در زمان‌های بعدی و در مقابل همگان شما را به باد ناسزا می‌گیرد. متأسفانه کارگران به‌شکلی مهندسی شده و هدفمند مورد نکوهش و ناسزا قرار می‌گیرند تا درس عبرتی برای دیگران باشند. اگر مرتکب اشتباهی شوید که برای فاکسکان هزینه‌بر باشد، کارگر ضمن آنکه عذرخواهی و اشتباه خود را به‌صورت مکتوب به مدیر ارائه می‌کند، باید در حضور همه همکاران و با صدای بلند بگوید، دیگر این اشتباه از جانب من رخ نخواهد داد.» 
این تحقیر شدن‌های مداوم و اضطراب ناشی از اشتباه در محیط کار باعث شده است تا افسردگی در میان این کارگران موج بزند. زو می‌گوید: «یکی از کارگرانی که دست به خودکشی زده بود را چند مرتبه در محیط کارخانه مشاهده کرده بودم. او دانشجویی بود که سه روز قبل با مدیرش درگیری لفظی پیدا کرده بود و مدیران کارخانه او را به دست پلیس سپرده بودند. در حالی که او فقط به‌دنبال آن بود تا عصبانیت خود را نشان دهد، اما مدیران به‌شدت واکنش نشان دادند. او سه روز پس از این اتفاق از طبقه نهم که در آن سکونت داشت، خود را به بیرون پرت کرد.» خبرنگار گاردین در تعجب از زو و دوستش سؤال می‌کند: «پس چرا این موضوع رسانه‌ای نشد؟» آن‌ها در حالی که به یکدیگر نگاه می‌کنند خمیازه می‌کشند و می‌گویند: «زمانی که شخصی جان خود را از دست می‌دهد، فردای آن‌ روز انگار هیچ‌ اتفاقی نیافتاده و او هرگز وجود نداشته است. شما او را فراموش می‌کنید.»

شکل 4 - کارکنان نهار را در یکی از رستوران‌های بزرگ کارخانه لانهدا فاکسکان صرف می‌کنند.

 استیو جابز در آن زمان گفت: «فاکسکان در شرایطی که رستوران، سالن سینما و مکان‌های تفریحی مختلفی دارد، نباید به مکانی تبدیل شود که مردم جان خود را در آن از دست بدهند. این شرکت 400 هزار کارگر دارد، در حالی که نرخ خودکشی‌ها در مقایسه با آماری که در امریکا ارائه می‌شود پایین است، اما باز هم یک جای کار ایراد دارد.» (شکل 4)
تیم کوک نیز در سال 2011 از بخش لانهوا بازدید کرد و با تعدادی از روان‌شناسان و مدیران ارشد فاکسکان در خصوص بحث خودکشی‌ها و راهکارهایی برای مقابله با این پدیده به تبادل نظر پرداخت. در سال 2010 میلادی 150 نفر از کارگران فاکسکان به بازی خطرناکی دست می‌زدند. این افراد برای آنکه بتوانند سطح دستمزد خود را افزایش دهند تصمیم می‌گیرند روی پشت بام یکی از ساختمان‌ها بروند و تهدید کنند. اگر به درخواست آن‌ها رسیدگی نشود، خودکشی دسته جمعی خواهند کرد. مسئولان به آن‌ها وعده افزایش حقوق را می‌دهند. خبرنگار گاردین از آقای زو سؤال می‌کند که نظرش درباره اپل چیست؟ او می‌گوید: «اپل در این زمینه مقصر نیست. مشکل واقعی فاکسکان است.» خبرنگار گاردین در ادامه تصمیم می‌گیرد با آقای ونگ به‌سمت ورودی اصلی کارخانه برود. (شکل 5)

شکل 5 - زو از کارمندان فاکسکان می‌گوید. این مجموعه محیط خوبی برای انسان‌ها نیست.

ورود ماجراجویانه به کارخانه G2 از طریق سرویس بهداشتی
خبرنگار گاردین می‌گوید: «نزدیک به 20 دقیقه پیاده‌ رفتیم تا به ورودی دیگر برسیم، به‌دلیل اینکه تمام فضای کارخانه سیم‌کشی شده بود. اما نیروی امنیتی درب اصلی به‌واسطه آنکه من یک خارجی بودم، اجازه عبور نداد و گفت باید از همان مسیری که آمده‌اید برگردید. در گذشته تعدادی از گزارشگران امریکایی موفق شده بودند با در اختیار داشتن مجوزها و در قالب تورهای سیاحتی بخش‌های عمومی این کارخانه را بازدید کنند. اما آن‌ها موفق نشده بودند همه بخش‌های این مجموعه را ببینند.» خبرنگار گاردین همراه با خبرنگار چینی موفق می‌شوند از طریق سرویس بهداشتی که در نزدیکی یکی از باجه‌های ایست بازرسی قرار دارد، به درون کارخانه G2 بروند. این کارخانه مکانی است که آی‌فون‌ها را تولید می‌کند. این دو نفر موفق می‌شوند به ساختمانی که هیچ کارگری درون آن قرار ندارد وارد شوند. در همان زمان مدیری آن‌ها را در این محوطه مشاهده می‌کند و علت حضور آن‌ها را در این مکان جویا می‌شود که این دو ادعا می‌کنند برای حضور در یک جلسه کاری به این‌ مکان آمده‌اند. خوشبختانه مدیر که شیفت کاریش رو به اتمام بوده است قانع می‌شود و محل را ترک می‌کند. خبرنگار گاردین می‌گوید: «ما سردرگم در محیط کارخانه به راه رفتن ادامه دادیم تا به یک مجتمع مسکونی رسیدیم که خوابگاه کارگران بود. در بیرون خوابگاه کارگران خسته‌ای را مشاهده کردیم که مشغول سیگار کشیدن بودند. حصارهایی را که در خبرها به آن‌ها اشاره شده بود مشاهده کردیم. زو به من گفت که این تورها تأثیری در تصمیم افراد ندارند و من هم مشاهده کردم که تورها به‌شکل نیمه‌کاره در اطراف خوابگاه‌ها کشیده شده‌اند. هوا رو به تاریکی نهاده بود و ما تصمیم گرفتیم محوطه کارخانه را ترک کنیم. در بازگشت گروه عظیمی از کارگران خسته را مشاهده کردیم که بدون هیچ‌گونه صحبتی در حال ترک کارخانه بودند...»

شکل 6- یکی از معترضان فاکسکان لباس یکی از کارگران فاکسکان را پوشیده و در مقابل یکی از فروشگاه‌های اپل در هنگ‌کنگ ایستاده است.

خبرنگار گاردین در انتهای مقاله خود می‌گوید: «به تصاویری که از کارگران فاکسکان گرفته شده است نگاه کنید. هیچ‌کدام از آن‌ها خندان نیستند. شاید آقای زو درست می‌گفت. فاکسکان جای خوبی برای انسان‌ها نیست.» (شکل 6).