چگونه از تکنیک 6 کلاه تفکر برای اخذ تصمیمات بهتر استفاده کنیم؟

نکته مهمی که باید در ارتباط با این تکنیک به آن اشاره کنیم این است که در زمان گزارش‌نویسی باید این 6 تکنیک به ترتیب استفاده شوند، با این‌حال، همان‌گونه که مشاهده خواهید کرد یک تکنیک کاربردی و جذاب است که راه‌حل‌های جالبی در ارتباط با تصمیم‌گیری در مورد مسائل و انجام کارها در اختیارتان قرار می‌دهد. تکنیک تصمیم‌گیری 6 کلاه تفکر اولین بار توسط آقای ادوارد دو بونو ابداع شد.

شش کلاه تفکر (Six Thinking Hats) راهکاری قدرتمند برای پیشبرد روند انجام کارها و پروژه‌ها

راهکار مذکور شباهت زیادی به رویکرد سه صندلی دیزنی دارد، در هر دو روش سعی بر این است که همه دیدگاه‌های مختلفی که درباره موضوعی معین وجود دارد را بررسی کنیم، بدون اینکه بحث‌وجدل غیرسازنده‌ای بین همکاران با دیدگاه‌های متفاوت به وجود آید. به بیان ساده‌تر، همه دیدگاه‌های متفاوت درباره پروژه را تحلیل می‌کنیم تا مشخص شود کدام ‌یک  قابلیت اجرا دارند. رویکرد فوق یک مزیت روشن دارد، زیرا با استفاده از این راهکار همه اعضا همکاری می‌کنند، افکار و تخصص هر یک مورد بررسی قرار می‌گیرد و به این شکل پروژه‌ای منسجم‌تر خواهیم داشت. رویکرد فوق، رویه وحدت را تقویت می‌کند. با این‌ حال، مانند هر روش بارش ذهنی یا طوفان فکری دیگری، باید قوانین کلی مشخصی وجود داشته باشد که رعایت آن‌ها توسط همه افراد شرکت‌کننده ضروری است. به‌طور مثال، اگر در تیم یکی از اعضا فردی هیجانی است و دیگری شخصیتی تحلیل‌گر دارد، ممکن است ایده‌هایی کاملا متفاوت داشته باشند. به همین ترتیب، ایده‌های شخصی بدبین بسیار متفاوت از ایده‌های فردی خوش‌بین است. با این حساب، بسیار مهم است که همگان به ایده‌ها و دیدگاه‌های یکدیگر احترام بگذارند.

از تکنیک مذکور می‌توان در تصمیم‌گیری‌های کاری، جمعی و زندگی شخصی و فردی استفاده کرد، زیرا هدف این طرح بررسی یک ایده و نقطه نظر از 6 جنبه مختلف و گاه متضاد از یکدیگر است. حتما اطلاع دارید که یکی از دلایل تصمیم‌گیری‌های اشتباه، تک بعدی فکر کردن و در نظر نگرفتن جنبه‌های مختلف یک موضوع است و این درست همان موضوعی است که تکنیک فوق روی آن متمرکز است و سعی دارد به ما یاد دهد که چگونه هر موضوعی را از زوایای مختلف ببینیم.

چگونه از تکنیک 6 کلاه تفکر استفاده کنیم؟

در این تکنیک ما 6 کلاه به رنگ‌های مختلف داریم که هرکدوم ویژگی‌های متفاوتی دارند. اگر این تمرین را در جمع انجام دهیم، هر نفر یک کلاه (کلاه واقعی یا خیالی) روی سر قرار می‌دهد. اگر در نظر دارید برای تصمیمات فردی از آن استفاده کنید باید هر مرتبه از منظر یک کلاه به ماجرا نگاه ‌کنیم و افکارمان را یادداشت ‌‌کنیم. اما رنگ کلاه‌ها چه معنایی دارد؟ توصیف کوتاه رنگ هر یک از کلاه‌ها به شرح زیر است:

کلاه سفید: وقتی این کلاه را روی سر قرار می‌دهید، واقعیت‌‌ها و حقایق را بی‌طرفانه، بدون قضاوت، پیشداوری و حتی پیش‌بینی مطرح می‌‌‌کنید و فقط داده‌‌ها و اطلاعاتی را که در حال حاضر دارید مطرح می‌‌کنید. اگر علاقه‌مند به تجزیه و تحلیل هستید با این کلاه با چالش‌های مختلفی روبرو می‌شوید!

کلاه قرمز: این کلاه فقط مربوط به احساسات و هیجانات است. با این کلاه قرار نیست استدلال کنیم و منطقی باشیم فقط احساساتمان نسبت به موضوع (خشم، خوشحالی، نگرانی، ترس و ...) را بیان می‌‌کنیم.

کلاه سیاه: اگر آدم بدبین و شکاکی هستید این کلاه برای شما است. با این کلاه فقط به جنبه‌‌های منفی قضیه فکر می‌کنید و می‌گوید به چه دلایلی قراره شکست بخوریم، چه مشکلاتی ممکن است به وجود بیاد، در بدترین حالت چه اتفاقی خواهد افتاد و چه موانع و مشکلاتی ممکن است سر راه‌مان قرار گیرد.

کلاه زرد: توصیف‌کننده خوش‌بینی و مثبت‌اندیشی باشید. با این کلاه باید در مورد مزایا و جنبه‌های مثبت قضیه فکر کنید. چه نکات مثبتی در یک موضوع خاص وجود دارد و چه مواردی ممکنم است باعث موفقیت شوند؟

کلاه سبز: اگر همیشه اید‌‌ه‌های‌تان را از ترس مسخره شدن مطرح نمی‌کردید این کلاه برای شما است. این کلاه نماد تفکر خلاقه است و با این کلاه باید هر ایده و راه‌حل جدید و خلاقانه‌‌ای که به ذهنتان می‌‌رسد را ابراز کنید، بدون این‌که به عملی بودن یا منطقی بودن آن‌ها فکر کنید.

کلاه آبی: این کلاه متفاوت از سایر کلاه‌ها است، زیرا با سر گذاشتن این کلاه قرار نیست در مورد موضوع فکر کنید. بلکه در مورد تفکرات بقیه در مورد موضوع فکر می‌کنید و در اصل نقش مدیریت جلسه را بر عهده خواهید داشت. به بیان ساده‌تر، این کلاه عملکردش به این صورت است که که نظرات بقیه کلاه‌ها رو بررسی و ارزیابی کنید و نظر خود را در مورد تفکرات هر کلاه مطرح کنید و به جمع‌بندی نهایی برسید.

در چه شرایطی باید از تکنیک 6 کلاه تفکر استفاده کنیم؟

همان‌گونه که اشاره شد، روش شش کلاه تفکر تکنیک قدرتمندی برای تصمیم‌گیری است، زیرا از تلفیق دیدگاه‌های مختلف استفاده می‌کند و تصمیمی جامع ارایه می‌کند. با کمک این روش، می‌توانیم افکار هیجانی و حتی بدبینی‌ها را به روش‌هایی که روندی کاملا منطقی دارند تبدیل کنیم. با این‌حال، روش فوق چه مزیتی دارد؟ این‌که فرصتی برای خلاقیت در تصمیم‌گیری خواهیم داشت. تصمیم‌هایی که با این روش می‌گیریم منعطف هستند و به دلیل این‌که مبتنی بر دیدگاهی جامع‌اند، می‌توانیم قبل از نهایی کردن آن‌ها از همان ابتدا جلوی مشکلات و موانع احتمالی را بگیریم. در حالت کلی روش فوق در موارد زیر عملکرد خوبی دارد:

وقتی می‌خواهیم جلسات بهتر و مذاکره ساختارمندتری داشته باشیم.

وقتی می‌خواهیم هم‌اندیشی کنیم و به همکاری افراد مجموعه نیاز داریم.

وقتی می‌خواهیم با داشتن دیدی جامع‌تر که همه جوانب و مشکلات را پوشش می‌دهد، تصمیمات بهتری اتخاذ کنیم.

وقتی می‌خواهیم از زاویه متفاوتی به واقعیات، هیجانات و ایده‌های خلاقانه نگاه کنیم و با کمک آن‌ها مشکلات را بهتر بررسی کنیم.

وقتی به ایده‌های الهام‌بخش نیاز داریم و می‌خواهیم افراد با پذیرش نقش‌های مختلف از حالت منفعل بیرون آمده و خلاقیتشان شکوفا شود.

کلام آخر

دو نکته مهمی که باید در ارتباط با تکنیک مذکور به آن دقت کنید این است که وقتی از یکی از افراد می‌خواهید کلاهی را بردارد، آن‌را با رنگش و نه با معادل هیجانی آن رنگ به او اختصاص دهید. به‌طور مثال، وقتی به فرد می‌گویید کلاه زرد را بردار، او می‌تواند مطابق نقشی که به او داده‌اید فکر کند و عمل کند، اما اگر به او بگویید که این کلاه را بردار و افکار مثبتی را که داری بیان کن، کار را برایش سخت کرده‌اید. روش شش کلاه تفکر برای استخراج دیدگاه‌های افراد عالی است، اما کمکی به حل اختلاف بین دیدگاه‌های متناقض نمی‌کند. گاهی خودبه‌خود و به‌شکلی طبیعی همه در طی بحث هم‌سو با هم حرکت می‌کنند؛ منتها همیشه این‌گونه نیست و گاهی ممکن است برای این‌که بحث به نتیجه‌ای واحد و مشخص برسد به چهارچوب‌های دیگری نیاز است.

برای اطلاعات بیشتر در خصوص این تکنیک به آدرس https://www.groupmap.com/map-templates/six-thinking-hats/ مراجعه کنید.