برنامه‌ریزی استراتژیک چیست؟
برنامه‌ریزی استراتژیک مجموعه‌ای متشکل از خط‌مشی‌های متصل و مرتبط با یکدیگر است که چگونگی مدیریت فرآیندهای تجاری را تشریح می‌کند. به بیان دقیق‌تر، برنامه‌ریزی استراتژیک اهداف دست‌یافتنی را از طریق سنجه‌های مختلف مثل مدیریت زمان و تخصیص منابع مشخص می‌کند. اگر برنامه‌ریزی استراتژیک به درستی پیاده‌سازی شود، عملیات را بهبود می‌بخشد، تمرکز ایجاد می‌کند، اولویت‌ها را مشخص می‌کند و همکاری میان تیم‌ها را بهبود می‌بخشد.
اصول زیربنایی برنامه‌ریزی استراتژیک
برنامه‌ریزی راهبردی، سنگ بنای مدیریت کسب‌وکار است و به سازمانها در رسیدن به چشم‌‌اندازهای ترسیم شده کمک می‌کند. اصول اساسی برنامه‌ریزی استراتژیک به شرح زیر است:
- تمرکز درست روی نیروی انسانی و منابع.
- تعیین اولویت‌ها.
- تغییر و تنظیم خط‌مشی سازمانی.
- همسو کردن اهداف سهام‌داران، مدیران و کارمندان.
- همبستگی و همکاری در تمام سطوح سازمانی برای دستیابی به هدف مشترک.
اگر برنامه‌ریزی استراتژیک به شکل صحیح اجرا شود، قادر است وضعیت جاری کسبوکارها را بهبود بخشد، به کسبوکارها اجازه دهد بر مبنای خط‌مشی‌های ترسیم شده گام بردارند و از سنجه‌های در دسترس برای ارزیابی میزان موفقیت استفاده کنند. با توجه به این‌که صنایع تفاوت‌های محسوسی با یکدیگر دارند، روش کامل و جامعی برای توسعه برنامه استراتژیک وجود ندارد. بر همین اساس برنامه‌ریزی راهبردی باید متناسب با الگوی کسب‌وکار آماده شود. شناسایی راه‌های مختلف برای تهیه، اجرا و پیگیری برنامه استراتژیک مزایای زیادی برای همه سازمانها در هر ابعادی دارد. به بیان دقیق‌تر، سازمانها با استراتژی و برنامه‌ریزی قادر هستند نقشه راهی برای افزایش سوددهی، بهبود عملکرد و توسعه دقیق‌تر برنامه‌های تجاری ترسیم کنیم.
چگونه یک برنامه راهبردی آماده کنیم؟
هر چقدر در برنامه‌ریزی‌هایی که ریسک زیادی دارند دقیق‌تر باشید، برنامه کارآمدتری آماده می‌کنید. طراحی و آماده‌سازی برنامه استراتژیک با مرحله توسعه شروع می‌شود. این مرحله می‌تواند هفته‌ها یا ماه‌ها طول بکشد. در این مرحله باید تا جای ممکن به جزییات دقت کنید، تحقیق جامعی انجام دهید و از روش نوشتاری مناسبی استفاده کنید تا هرگونه ابهام و سردرگمی را کم کنید. اگر عضوی از کمیته برنامه‌ریزی راهبردی هستید، برای ساخت یک برنامه راهبردی کامل باید بر مبنای گام‌های زیر کار کنید:
- ترندهای صنعت، مصرف‌کننده و رقبا را تحلیل کنید.
- تحلیل SWOT انجام دهید. SWOT سرنام کلمات قدرت (Strength)، ضعف (Weakness)، فرصت (Opportunity) و تهدید (Threat) است. از این روش علاوه بر برنامه‌ریزی راهبردی در تحلیل وضعیت سازمانها استفاده می‌شود.
- دیدگاه خود در ارتباط با برنامه‌ای که قصد پیاده‌سازی آن‌را دارید شرح دهید.
- هدف از تدوین این برنامه را برای سایر افراد مشارکت‌کننده شرح دهید.
- اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت را تعریف کنید.
- ارزش‌های کلیدی و اهداف بخش‌های مختلف سازمان را مشخص کنید.
- بودجه سرمایه و نیازهای کارکنان را تعریف کنید.
- درباره روش نظارت بر پیشرفت عملیات تجاری تصمیم‌گیری کنید.
- از مشارکت تمام کارکنان استفاده کنید.
- به‌طور منظم روند انجام کارها را پیگیری کنید.
اکنون اجازه دهید هر یک از مراحل شرح داده شده را بررسی کنیم.
1. ترندهای صنعت، مصرف‌کننده و رقبا را تحلیل کنید
اولین قدم در مسیر برنامه‌ریزی استراتژیک سازمانی، هماهنگ شدن با ماموریت و اهداف مشخص شده سازمانی است. این کار با تحلیل ترندهای صنعت، بازار و رقبا انجام می‌شود. بهترین راه برای شروع این فرآیند، در نظر گرفتن عوامل بیرونی تاثیرگذار بر کسب‌وکار به جای عوامل درونی است. از جمله این عوامل باید به ابعاد صنعت مربوطه، روندهای قیمت‌گذاری، قوانین دولتی و مجوزها، مشکلات مصرف‌کنندگان در خصوص محصولات و خدمات، رقبا و تهدیدها در کنار فعالیت آن‌ها در شش ماه تا یکسال گذشته و نرخ رشد صنعت اشاره کرد. بیشتر این اطلاعات به راحتی در دسترس هستند. هرچه بررسی بیشتر و دقیق‌تری انجام دهید که جزئیات مختلف را شامل شود، برنامه‌ای که پیاده‌سازی می‌کنید کارآمدتر خواهد بود. اطلاع دقیق در مورد زوایای مختلف صنعت و متمایز کردن برند از سایر رقبا دو جنبه بسیار حیاتی برای بقا کسب‌وکار است.
2. تحلیل SWOT انجام دهید
هنگامی که مرحله تحقیقات به پایان رسید باید تحلیل SWOT را انجام دهید. این تحلیل نقاط قوت و ضعف شما، تیم یا سازمان‌تان، فرصت‌ها و تهدیدها را نمایان می‌کند. مانند سایر فرآیندهای برنامه‌ریزی استراتژیک باید زمان کافی جهت بررسی و ارزیابی دقیق و کامل هر یک از فاکتورها اختصاص دهید. تحلیل SWOT برای ارزیابی فاکتورهای زیر استفاده می‌شود:
- شناسایی نقاط قوت: به مواردی فکر کنید که در آن‌ها بهتر از رقبا هستید. کارکنان خبره و ماهر، منابع مالی مناسب، سرمایه‌گذاران، رشد صنعت، موانع کم جهت ورود به بازارهای اشباع نشده، مکانیزم‌های زیرساختی کارآمد نظیر بانک‌های اطلاعاتی که به خوبی طراحی شده‌اند و حاشیه سود از جمله موارد هستند که مزیت رقابتی خوبی در اختیارتان قرار می‌دهند.
- شناسایی نقاط ضعف: کمبود سرمایه، کارمندانی که آموزش کمی دیده‌اند، حاشیه سود کم، موانع زیاد برای ورود به بازارهای جدید، زیرساخت‌های ضعیف از نمونه‌های روشن نقاط ضعف هستند. تحلیل SWOT این ظرفیت را دارد تا طوفان ذهنی پدید آورده و راه‌حلی برای بهبود مشکلات در اختیارتان قرار دهد.
- شناسایی فرصت‌ها: فرصت‌ها حوزه‌هایی هستند که شما، تیم یا سازمان‌تان می‌توانند در آن‌ها پیشرفت کنند. از جمله مواردی که می‌توان به عنوان فرصت به آن‌ها نگاه کرد باید به سرمایه‌گذاران مشتاق و علاقمند، ارائه محصولاتی متمایز از رقبا، محصولات جدید، اختراعات جدید یا هر مورد دیگری که می‌تواند به طریقی به شما شانس موفقیت را بدهد اشاره دارد.
- شناسایی تهدیدها: هر عاملی که باعث شود آسیبی به سازمان وارد شود یک تهدید است. از رایج‌ترین تهدیدهای پیرامون یک سازمان می‌توان به تغییر ناگهانی روندهایی که مورد توجه مردم بوده‌اند، اما دیگر نیستند، کمبود نقدینگی یا کاهش قیمت محصولات اشاره کرد.
تحلیل SWOT هم بر عوامل درونی (نقاط قوت و ضعف) و هم بر عوامل بیرونی (فرصت‌ها و تهدیدها) متمرکز است. به‌کارگیری تحلیل SWOT و سایر ابزارهای تحلیلی به این دلیل مهم است که اجازه می‌دهند شناخت درستی از جایگاه و اهدافی که قرار است در آینده به آن‌ها برسید به دست آورید.
4. بیانیه مأموریت را تهیه کنید
یکی از قدم‌های اولیه در برنامه‌ریزی استراتژیک تعریف چشم‌انداز، ارزش‌ها و ماموریت سازمان است. چشم‌انداز اهداف بلندمدت کسب‌وکار است و باید آن‌را بر مبنای واقعیت‌های ملموس تنظیم کرد. ارزش‌ها، باورهایی هستند که شالوده سازمان را شکل می‌دهند و بر تمام بخش‌های کسب‌وکار، از استراتژی بازاریابی گرفته تا فرهنگ سازمانی تاثیرگذار هستند. ماموریت توصیف‌کننده هدفی است که سازمان به دنبال رسیدن به آن است. این مرحله یکی از طولانی‌ترین مراحل تدوین برنامه استراتژیک است، زیرا شما یا گروه باید روی تعریف تمام مولفه‌های سطح بالای سازمان به یک اجماع برسید. تهیه بیانیه مأموریت می‌تواند به سازمان کمک کند تا اهداف خود را تعریف و برای دستیابی به آن‌ها برنامه‌ریزی کند. یک بیانیه مأموریت خوب که مشخص و روشن تدوین شده باشد، با تعریف ارزش‌های اصلی و توضیح دلیل وجود سازمان می‌تواند شفافیت را در همه سطوح سازمان جاری کند. این دو جنبه، جنبه‌های اساسی برنامه‌ریزی استراتژیک هستند. برخی از شرکت‌ها بیانیه‌های خودشان را به صورت آنلاین منتشر می‌کنند که منبع خوبی برای الهام گرفتن در ارتباط با تدوین بیانیه سازمان است. در اینترنت جست‌وجویی در ارتباط با برند محبوب‌تان انجام دهید تا ببینید آن‌ها چگونه اهداف و ارزش‌های اصلی خود را شرح داده‌اند. بیانیه مأموریت می‌تواند کوتاه یا بلند باشد. ایده اصلی بیانیه پرداختن به این سوال است که دلیل وجود کسب‌وکار چیست و می‌تواند چه چیزهایی به مشتریان خود ارائه دهد.
5. بیانیه چشم‌انداز را تهیه کنید
بیانیه چشم‌انداز باید نحوه دستیابی به بیانیه ماموریت را شرح دهد. برای آماده‌سازی یک بیانیه چشم‌انداز خوب، بهتر است ادبیات و اصطلاحات تخصصی صنعت را فراموش کنید و بیانیه را با ادبیاتی شیوا و ساده شرح دهید تا برای همه قابل فهم باشد. برخلاف بیانیه مأموریت، بیانیه چشم‌انداز برای الهام بخشیدن به کارمندان داخل مجموعه استفاده می‌شود. نوشتن بیانیه چشم‌انداز از ارزش‌ها، اهداف و مأموریت برند پشتیبانی و حفاظت می‌کند. برای آن‌که بیانیه چشم‌انداز دقیقی آماده کنید برای پرسش‌های زیر به دنبال پاسخی باشید.
- جایگاه برند در پنج یا ده سال آینده کجا خواهد بود؟
- چگونه شرکت با مشتریان تعامل دارد یا باعث بهبود زندگی آن‌ها می‌شود؟
- شرکت چه تاثیری روی صنعت، محیط پیرامون و مشتریان خواهد داشت؟
6. اهداف بلند مدت و کوتاه مدت را تعریف کنید
هنگامی که ماموریت و طرح کلی را مشخص کردید، درباره اهدافی که قرار است مشخص کنید به رایزنی با بخش‌های مختلف سازمان بپردازید. این اهداف باید مشخص و دارای بازه زمانی مشخص باشند. به‌طور مثال، تیم بازاریابی مشخص می‌کند که روزانه پنج مطلب برای وب‌سایت شرکت آماده خواهد کرد و انتظار دارد در سی روز آینده 1500 بازدید کسب کند. آن‌ها می‌توانند هر هفته داده‌های تحلیلی را بررسی کنند تا ببینند چقدر به هدف نزدیک شده‌اند. پس از تکمیل تحلیل SWOT و تعریف ارزش‌های اصلی سازمان، می‌توانید اهداف سازمانی کوتاه‌مدت و بلندمدت را تعیین کنید. اهداف بلندمدت باید با بیانیه ماموریت سازمان هم‌راستا باشند، اما اهداف کوتاه‌مدت نقاط عطفی هستند که کمک می‌کنند به هدف نهایی برسید. به‌کارگیری چارچوب SMART می‌تواند جهت رسیدن به اهداف مربوطه را مشخص کند. از مهم‌ترین حوزه‌هایی که اهداف می‌توانند در آن‌ها ارزش‌آفرینی کنند باید به موارد زیر اشاره کرد:
- بهبود عملکرددر فرآیندها
- توسعه فرهنگ سازمانی
- افزایش درآمد
- تغییر یا به‌روزرسانی کالاهای پیشنهادی
- پشتیبانی از استراتژی‌های جدید فروش و بازاریابی
مهم‌ترین جنبه تعیین هدف باید چالش‌برانگیز بودن و دست‌یافتنی بودن آن باشد. علاوه بر این، باید روشی برای ارزیابی هدف‌های‌تان داشته باشید تا آن‌ها را بهبود دهید.
7. ارزش‌های اصلی و هدف‌های سازمانیتعیین کنید
بخش دیگری از برنامه‌ریزی استراتژیک روی تعیین ارزش‌های اصلی متمرکز است. این‌کار کمک می‌کند تا بیانیه‌های ماموریت و چشم‌انداز را تهیه کنید. به عبارت دیگر، بیانیه ماموریت و چشم‌انداز می‌تواند به شما کمک کند ارزش‌های اصلی سازمان را کشف کنید. به‌طور معمول، ارزش‌های اصلی یک یا دو کلمه هستند (مثل صداقت، کیفیت، قابل اعتماد بودن، خلاقیت و تنوع) که باورهای بنیادین سازمان را توصیف می‌کنند. این امکان وجود دارد که اهداف بخش‌های مختلف سازمان را از این ارزش‌های کلیدی استخراج کرد. هر یک از این اهداف باید سالانه تنظیم شوند تا تیم‌های مختلف فرصت دستیابی به آن‌ها را داشته باشند. به‌طور مثال، ممکن است هدف سازمان راه‌اندازی خط تولید محصول جدیدی باشد. بنابراین، اهداف سازمانی برای تیم تحقیق و توسعه ممکن است شناسایی مشکلات احتمالی مشتریان و ارائه محصولی برای حل مشکلات باشد. تعریف اهداف مشخص، قابل سنجش و اجرایی در بخش‌های مختلف سازمان می‌تواند رسیدن به آن‌ها را امکان‌پذیر کند. در برخی موارد، شرکت‌ها برای تیم‌هایی که پیش از موعد تعیین شده به اهدافشان می‌رسند امتیازات ویژه‌ای در نظر می‌گیرند.
8. بودجه، سرمایه و نیازهای کارمندان را تعریف کنید
آخرین بخش برنامه استراتژیک تعیین بودجه، سرمایه و نیازهای کارکنان برای رسیدن به اهداف تعیین شده است. هر یک از بخش‌های سازمان باید در تعیین نیازها برای اجرای موفق نقش خود، مطابق با ماموریت سازمان مشارکت داشته باشند.
9. درباره روش نظارت بر پیشرفت تصمیم‌گیری کنید
یکی از بخش‌های مهم در برنامه‌ریزی استراتژیک ساخت مکانیزمی برای پیگیری پیشرفت انجام کارها است. شما می‌توانید این‌کار را با آماده‌سازی و بررسی منظم گزارش‌ها انجام دهید. به‌طور معمول، بخش‌های مختلف یک سازمان گزارش‌های مختلفی آماده می‌کنند که می‌توانید از آن‌ها در فرآیند برنامه‌ریزی استفاده کنید. از این گزارش‌ها برای مستندسازی روند پیشرفت کار استفاده کنید.
10. از مشارکت تمام کارکنان استفاده کنید
همه کارکنان در موفقیت یک سازمان نقش دارند. بنابراین باید برنامه‌ای که تدوین می‌کنید در اختیار تمام اعضا تیم‌ها قرار داده شود و نظرات آن‌ها دریافت شود. ممکن است کارکنان در مورد آن‌چه شرکت می‌تواند یا نمی‌تواند انجام دهد اطلاع بیشتری داشته باشند. تعامل با کارکنان کمک می‌کند که همه کارمندان در راستای اهداف یکسانی حرکت می‌کنند و سازمان برای کاری که انجام می‌دهند ارزش قائل است.
بخش‌های استاندارد برنامه‌ریزی استراتژیک
همان‌گونه که اشاره شد برنامه‌ریزی استراتژیک برای صنایع مختلف قواعد خاص خود را دارند، با این‌حال برخی از بخش‌ها به شکل استاندارد در تمامی برنامه‌های استراتژیک قرار دارند. از جمله این بخش‌ها به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:
- چکیده اجرایی: هدف برنامه استراتژیک را به شکل خلاصه بیان می‌کند. این خلاصه باید کوتاه و دقیق باشد. در برخی موارد، بهتر است این بخش را بعد از اتمام سایر بخش‌های برنامه بنویسید تا همه نکات مهم در آن لحاظ شوند.
- صفحه امضاء: این صفحه محل امضاء تمام سهام‌داران مهم است.
- توصیف شرکت: این بخش مواردی نظیر تاریخچه کوتاه از شرکت، محصولات و خدماتی که ارائه کرده را شامل می‌شود. دستاوردهای برند نیز در این بخش قرار می‌گیرند.
- بیانیه مأموریت و بیانیه چشم‌انداز به همراه ارزش‌های اصلی: ارزش‌های اصلی را می‌توان در این بخش قرار دارد تا بیانیه ماموریت و چشم‌انداز قالب یکپارچه‌ای پیدا کنند.
- تحلیل‌های SWOT و استراتژیک: برای معرفی اهداف و برنامه‌ها بهتر است در این بخش تحلیل‌های SWOT را همراه با پژوهش‌هایی که روی عملکرد سایر بخش‌های طرح تاثیرگذار بوده‌اند شرح دهید.
- برنامه اجرایی: برنامه اجرایی به روشنی نشان می‌دهد که چگونه در نظر دارید به اهداف و چشم‌انداز خود در بازه زمانی تعیین شده برسید. علاوه بر این بهتر است درباره اقدامات و نحوه اجرای برنامه در سازمان نیز توضیحاتی ارائه کنید.
- سرمایه و بودجه عملیاتی: حسابداران و متخصصان مالی می‌توانند به شما در مشخص کردن سرمایه مالی که برای اجرای برنامه نیاز دارید کمک کنند. مواردی مانند گردش نقدی پیش‌بینی‌شده، مخارج، درآمدها، برگشت سرمایه و بدهی‌های احتمالی، حقوق صاحبان سهام و وامی که دریافت می‌کنید در این بخش لحاظ می‌شود.
- اجرا: این بخش باید توضیح دهد که چگونه می‌خواهید برنامه خود را به بخش‌های سازمان، کارکنان و سایر افراد معرفی کنید
ماهنامه شبکه را از کجا تهیه کنیم؟
ماهنامه شبکه را می‌توانید از کتابخانه‌های عمومی سراسر کشور و نیز از دکه‌های روزنامه‌فروشی تهیه نمائید.
ثبت اشتراک نسخه کاغذی ماهنامه شبکه
ثبت اشتراک نسخه آنلاین
کتاب الکترونیک +Network راهنمای شبکه‌ها
- برای دانلود تنها کتاب کامل ترجمه فارسی +Network اینجا کلیک کنید.
کتاب الکترونیک دوره مقدماتی آموزش پایتون
- اگر قصد یادگیری برنامه‌نویسی را دارید ولی هیچ پیش‌زمینه‌ای ندارید اینجا کلیک کنید.
نظر شما چیست؟