تاریخچه‌ تصویری مرورگر اینترنت اکسپلورر مایکروسافت

آسوده بخواب

با آن که در سال‌های اخیر اینترنت اکسپلورر توسط اکثر افراد در دنیای فناوری مورد تمسخر قرار می‌گیرد یا نادیده گرفته می‌شود، اما این مرورگر نقشی اساسی در روزهای نخستین وب بازی کرده است و به خاطر سهم عظیم ویندوز در بازار، هنوزهم به میزان زیادی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مقاله نگاهی خواهیم انداخت به خیزش و فروپاشی اینترنت اکسپلورر.

1995: مایکروسافت اینترنت اکسپلورر (یا اینترنت اکسپلورر 1)

اینترنت اکسپلورر 1 نتیجه یک قرارداد میان مایکروسافت و اسپای‌گلس، شرکت کوچک خالق مرورگر وب Mosaic است. Eric Sink توسعه‌دهنده‌ اسپای‌گلس که نقش بزرگی در ساخت مرورگر Mosaic اولیه داشته است، در یک مقاله می‌نویسد که آن قرارداد در بحبوحه رقابت میان اسپای‌گلس و نت‌اسکیپ شکل گرفت. وی می‌افزاید: "لایسنس (امتیاز رسمی) گرفتن مرورگر ما یک پیروزی بزرگ برای اسپای‌گلس بود. و از طرفی هم یک باخت بزرگ. وقتی مشغول برنامه‌ریزی برای کنفرانس OEM بودیم، مشتریان به ما اطلاع دادند که به دلیل فشار مایکروسافت در کنفرانس حضور پیدا نمی‌کنند. پیام روشن بود: ما تکنولوژی مرورگرمان را به 120 شرکت فروخته بودیم، اما یک شرکت 119 شرکت دیگر را سلاخی کرده بود."

1995: اینترنت اکسپلورر 2 از Netscape Navigator پیشی می‌گیرد

فقط چند ماه بعد از اینترنت اکسپلورر1، مایکروسافت در نوامبر 1995 نسخه 2.0 را منتشر کرد، اما این بار کوشید تا بعضی ویژگی‌ها و وجوه طراحی‌ که سبب محبوبیت Netscape Navigator شده بود را کپی کند. خیلی از وب‌سایت‌های اولیه طوری طراحی شده بودند تا با Navigator همخوانی داشته باشند چون تا سال 1996 تقریبا 90 درصد سهم بازار را در دست داشت. مایکروسافت برای پیشی گرفتن باید بازار نت‌اسکیپ را می‌پذیرفت و این به آن معنا بود که IE 2.0 را طوری طراحی کند که از ویژگی‌های HTML نت‌اسکیپ پشتیبانی کند به گونه‌ای که صفحات وب روی هر دو مرورگر تا حد ممکن یکسان نمایش داده شوند. IE 2.0 همچنین اولین نسخه موجود برای سیستم‌عامل مک بود.

1996: اینترنت اکسپلورر 3 بالاخره شتاب می‌گیرد

اینترنت اکسپلورر 3 اولین نسخه مرورگر وب مایکروسافت بود که Netscape Navigator را به چالش کشید. برای این کار، مایکروسافت جاوا اسکریپت را مهندسی معکوس کرد تا نسخه‌ای متفاوت از آن با نام Jscript بیافریند. همچنین آن را طوری طراحی کرد تا از ActiveX، افزونه و رمزگذاری 128 بیتی پشتیبانی کند. اگرچه IE 3.0 از کدهای منبع اسپای‌گلس که در دو نسخه قبلی استفاده شده بود صرف‌نظر کرد اما همچنان از برخی فناوری‌های اسپای‌گلس استفاده می‌کرد که البته به همین خاطر پای مایکروسافت به دادگاه کشیده شد و به اسپای‌گلس 8 میلیون دلار غرامت داد.

1997: اینترنت اکسپلورر 4.0 در هجمه دادخواهی‌ها

وقتی مایکروسافت اینترنت اکسپلورر 4.0 را در اکتبر 1997 عرضه کرد، تیم IE با حمل مجسمه 3 متری "e" (آرم IE) از محل مهمانی به محوطه چمن روبروی دفتر نت‌اسکیپ جشن گرفتند که البته سریعا توسط کارمندان نت‌اسکیپ چپه و با مجسمه موزیلا جایگزین شد. عرضه IE 4.0 آغاز کننده اولین نبرد میان مرورگرها و یک نقطه عطف برای مایکروسافت بود. با تلفیق IE و ویندوز، مایکروسافت یک قدم از Navigator پیشی گرفت و سهم خود در بازار را نیز افزایش داد. اما سرآغازی هم بود بر طرح دعوی ضد‌ انحصار در سال 2001.

1996: اینترنت اکسپلورر 5.0 دنیا را درنوردید

اینترنت اکسپلورر در مارچ 1999 عرضه شد و بعدا هم با تلفیق با ویندوز 98 در سپتامبر 1999 روانه بازار شد. مایکروسافت با اینترنت اکسپلورر 5.0، XMLHttpRequest و HTML Application را معرفی کرد. تا زمان ارتقا به نسخه 6.0، IE 5 به لطف تلفیق با ویندوز 80 درصد از سهم بازار را از آن خود کرده بود.

2001: اینترنت اکسپلورر 6.0 در فهرست "بدترین محصولات فناوری تاریخ"

اینترنت اکسپلورر 6 با ویندوز XP و ویندوز سرور 2003 عرضه شد و تا سال 2002 تقریبا 90 درصد سهم بازار را در دست گرفت. اما IE 6 بیش از هر چیز با مشکلات امنیتی‌اش در یادها ماند. US-CERT در سال 2004 گزارشی منتشر کرد که حاکی از این بود که آسیب‌پذیری‌های IE و تلفیق آن با ویندور یک نقص عظیم محسوب می‌شود. از سوی دیگر متخصصان امنیتی تاکید داشتند که کاربران از آن استفاده نکنند. سال 2008، پی‌سی ورلد، IE را در فهرست هشت محصول فناوری بد تاریخ قرار داد. در نتیجه‌ دادخواهی ضد انحصار علیه مایکروسافت، این آخرین نسخه این مرورگر با نام Microsoft Internet Explorer بود.

2006: ویندوز اینترنت اکسپلورر 7 بالاخره عرضه شد

با گذشت بیش از پنج سال از عرضه نسخه 6، ویندوز اینترنت اکسپلورر به عنوان مرورگر پیش‌فرض ویندوز ویستا عرضه شد که می‌توانست جایگزین IE 6 ویندوز XP هم بشود. IE 7 رمزگذاری 256 بیتی (برای کاربران ویستا) و پلتفورم RSS ویندوز ارائه می‌کرد. مایکروسافت قصد داشت تا با طراحی کنترل ActiveX در اجرای پروسه خودش در IE 7 به جای قرار داشتن در پروسه ویندوز اکسپلورر بتواند امنیت در مرورگرش را بهبود بخشد. شاید به‌خاطر فاصله طولانی میان نسخه‌های جدید، IE 7 حتی در نگه داشتن سهم بازار IE 6 هم با مشکل مواجه بود و در را برای رقابت موزیلا فایرفاکس باز کرد.

2006: اینترنت اکسپلورر 8 پیشرفت‌هایی داشت، اما نه به اندازه کافی

IE 8 با وجود بهبود‌هایی که نسبت به دو نسخه قبلی اینترنت اکسپلورر داشت اما دیگر برای جبران عقب افتادگی از رقبایی مثل موزیلا فایرفاکس و گوگل کروم دیر بود. IE 8 ابزارهای توسعه و قابلیت‌های جدیدی مثل شتاب‌دهنده و سایت‌های پیشنهادی و بهبود کارایی و ثبات در چنته داشت اما اینترنت اکسپلورر 8 بازهم نتوانست مایکروسافت را به میدان مسابقه باز گرداند.

2011: اینترنت اکسپلورر 9 و آخرین تلاش بزرگ برای مطرح شدن

مایکروسافت با اینترنت اکسپلورر 9 رابط کاربری را تغییر داد و روی HTML 5، CSS3، XHTML و دیگر جنبه‌های عملکردی تمرکز کرد تا دوباره در مسیر مرورگرهای پیشرو خود قرار گیرد. این شرکت IE 9  را به صورت مستقل عرضه کرد بدون آنکه با سیستم‌عاملی همراه باشد و تبلیغات تلویزیونی گران قیمتی هم برایش ساخت. منتقدین IE 9 را از لحاظ فناوری هم‌رده با فایرفاکس و کروم می‌دانستند اما با این وجود بازار آن‌طور که مایکروسافت امیدوار بود تکان نخورد.

2012: اینترنت اکسپلورر 10، مرورگر ویندوز 8

اینترنت اکسپلورر 10 فقط برای اجرا روی ویندوز 8 طراحی شده بود و در دو نسخه جداگانه در دسترس بود: اپلیکیشن Metro که برای بهره بردن از نمایشگر لمس‌محور ویندوز 8 طراحی شده بود و از افزونه‌ پشتیبانی نمی‌کرد و نسخه دسکتاپ سنتی که از افزونه‌ها پشتیبانی می‌کرد. IE 10 با Adobe Flash Player داخلی همراه بود، البته بعضی قابلیت‌های فلش از اپلیکیشن Metro حذف شده بود تا از خالی شدن سریع باتری روی دستگاه‌های قابل حمل جلوگیری کند. پذیرش اینترنت اکسپلورر 10 در میان منتقدین متوسط بود. البته بخشی از آن به این دلیل بود که همه از خود ویندوز 8 بیزار بودند.

2012: اینترنت اکسپلورر 11، نسخه نهایی

این همان چیزی است که نهایتا با نام " اینترنت اکسپلورر" به عنوان مرورگر وب نهایی ویندوز با ویندوز 8.1 عرضه و گزارش شد که عملکرد خوبی دارد. کرگ باکلر از وب‌سایت سایت‌پوینت در مقاله ای نوشت که عملکرد IE 11 با کروم و فایرفاکس هم رده است، و با وجود اینکه از نظر تطابق با سیستم‌های مختلف هنوز در سطح مرورگرهای دیگر نیست اما قابلیت‌های یکسانی دارد.

از پروژه اسپارتان چه توقعی می‌توان داشت؟

با آنکه مایکروسافت هنوز نام رسمی برای مرورگر جدید خود با نام شناسایی فعلی "پروژه اسپارتان" اعلام نکرده است اما جزئیاتی از آن نمایان شده است. مایکروسافت در رویدادی در مورد ویندوز 10، به چند قابلیت این مرورگر اشاراتی کرده است. یکپارچه شدن با کورتانا، ابزار تشخیص صوت در ویندوزفون، توانایی حواشی‌نگاری صفحات وب در داخل مرورگر و اشتراک‌گذاری آن‌ها با دیگران و ابزاری جدید برای خواندن متن صفحات از قابلیت‌های این مرورگر هستند. 

به‌روزرسانی: مایکروسافت در کنفرانس بیلد 2015 نام Microsoft Edge را برای مرورگر وب جدید خود برگزید و قابلیت‌ها و ویژگی‌های جدیدتری از آن اعلام کرد.